Estonia zdaje się wyprzedzać zarówno pozostałe kraje regionu, jak i tzw. „starą Europę” w wykorzystaniu nowoczesnych rozwiązań informatycznych w gospodarce, administracji, polityce zagranicznej, czy w życiu codziennym. Estonia jako kraj mały, ze względu na swoje ograniczone możliwości, powinna specjalizować się w wybranych dziedzinach. Wydaje się, że to, co Estończycy chcą zaoferować organizacjom międzynarodowym, do których należą, to właśnie usługi informatyczne.
Estonia szeroko stosuje nowoczesne rozwiązania informatyczne w administracji państwowej – warto chociażby wspomnieć o głosowaniu przez Internet, e-posiedzeniach rządu, w czasie których papier jest zbędny, czy wykorzystaniu nowoczesnych kanałów komunikacji w polityce zagranicznej (Facebook, Twitter, YouTube, Flickr, SecondLife). Estończycy próbują rozwiązania te oraz inne oryginalne pomysły eksportować na zewnątrz przy okazji sukcesywnie budując wizerunek kraju nowoczesnego i centrum informatycznego Europy.
Rozważając aktywność Estonii na forum organizacji międzynawowych, czy lokalizowanie ich instytucji na terytorium tego kraju należy zwrócić uwagę na obecność Cooperative Cyber Defense Centre of Excellence – jednej z agencji posiadających akredytację NATO, zabiegi o otwarcie europejskiej agencji IT w Tallinie, czy relacje dwustronne między Estonią a wybranymi państwami.
Cooperative Cyber Defence Centre of Excellence
Stolica kraju, Tallinn, jest siedzibą dla międzynarodowego ośrodka Cooperative Cyber Defence Centre of Excellence (CCDCE). Ośrodek jest swojego rodzaju centrum badawczym założonym przez Estonię, Hiszpanię, Litwę, Łotwę, Niemcy, Słowację i Włochy. Chęć przyłączenia się do organizacji wyraziły również Stany Zjednoczone i Turcja. Organizacja otwarta jest na współprace z innymi państwami toteż możliwe jest poszerzenie jego składu członkowskiego.
Ośrodek powstał w 2006 roku na bazie natowskiej koncepcji otwierania centrów badawczych w państwach członkowskich. CCDCE był 10. tego rodzaju ośrodkiem. CCDCE otrzymał akredytację NATO (2008), co często podkreślają Estończycy, czasem wręcz podnosząc jego rangę do instytucji natowskiej. Z punktu widzenia prawa (Protokół Paryski z 1952 roku), ośrodek jest międzynarodową organizacją wojskową.
Pierwszym poważnym sprawdzianem dla organizacji była analiza cyberataków prowadzonych przeciwko estońskim instytucjom w 2007 roku (po przeniesieniu pomnika Brązowego Żołnierza z centrum Tallina). Wydarzenia z 2007 roku w dużej mierze zdeterminowały dalszą działalność ośrodka. Jego misja to „zwiększanie zdolności, poszerzanie współpracy i wymiana informacji między NATO, państwami członkowskimi NATO i innymi partnerami w dziedzinie cyberobrony poprzez szkolenia, badania, wymianę doświadczeń i konsultacje.” Najważniejsze dziedziny badań nad cyberobroną to:
• rozwiązania prawne i polityczne,
• koncepcje i strategie,
• otoczenie taktyczne,
• ochrona kluczowej infrastruktury informatycznej.
Operational Management of Large-Scale IT Systems in the Area of Freedom, Security and Justice
Drugą z istotnych dla Tallina instytucji jest Operational Management of Large-Scale IT Systems in the Area of Freedom, Security and Justice (OLS). Ma to być instytucja Unii Europejskiej, która będzie obsługiwać bazy danych dla wymiaru sprawiedliwości i spraw wewnętrznych. Instytucja ta jest w fazie planowania, a Estończycy wysunęli swoją kandydaturę i prowadzą zabiegi dyplomatyczne mające na celu uzyskanie dla niej poparcia wśród innych państw członkowskich UE. Decyzja o lokalizacji ma zapaść do końca 2010 roku.
Za otwarciem instytucji w Estonii przemawia szereg czynników. Ważniejsze z nich to nowoczesny system informatyczny, zaawansowanie w wykorzystaniu nowoczesnych technologii w administracji państwowej oraz życiu codziennym, dalsze rozwijanie technologii informatycznych i internetowych.
Ponadto w przypadku OLS Estończycy opierają się o decyzję Rady Europejskiej z 2003 roku, która mówi, że nowe instytucje Unii Europejskiej powinny być otwierane w państwach, w których nie istnieje żadna z unijnych agencji. Dotychczas w Estonii nie otwarto żadnej instytucji UE.
Przeszkodami w zabieganiu o ulokowanie instytucji na terytorium Estonii jest przede wszystkim konkurencja ze strony Francji. Działać na niekorzyść Estonii może również bliskie położenie granicy z Rosją oraz negatywne doświadczenia w czasie kryzysu w 2007 roku, kiedy estoński system informatyczny został niemal całkowicie sparaliżowany i odcięty od świata w wyniku ataków DoS.
Aby rozwiać wątpliwości w kwestiach bezpieczeństwa, Estonia proponuje szereg rozwiązań mających dodatkowo zabezpieczyć instytucję przed problemami, m.in. ulokowanie serwerów zapasowych w Finlandii (Estonia podpisała z rządem fińskim odpowiednią umowę).
Estończycy na forum organizacji międzynarodowych
Warto również wspomnieć, że oprócz zabiegów o otwieranie instytucji informatycznych, obecnie (od początku lipca 2010) przewodniczącym komitetu Konwencji o cyberprzestępczości Rady Europy jest Estończyk, Marko Künnapu. W związku z wydarzeniami z 2007 roku, kiedy to w kraju wybuchły zamieszki, a system informatyczny kraju uległ paraliżowi w wyniku masowych ataków, Estonia stara się wypracować definicje i standardy działania w dziedzinie bezpieczeństwa informatycznego. Estończycy aktywnie uczestniczyli w przygotowaniu samej konwencji, która weszła w życie w 2004 roku. Dotychczas 46 państw podpisało, a 25 spośród nich ratyfikowało konwencję. W marcu br. Estończycy wsparli komitet kwotą 10 tys. euro.
Innym sposobem budowania wizerunku Estonii jako centrum informatycznego dla instytucji międzynarodowych jest aktywne uczestnictwo i firmowanie nowoczesnych projektów na forum organizacji międzynarodowych.
W ramach Programu Rozwoju Regionu Morza Bałtyckiego, Estończycy szczególnie zainteresowani są usprawnieniem komunikacji w regionie oraz stworzeniem społeczeństwa informacyjnego. Celem jest stworzenie przestrzeni cybernetycznej obejmującej region Morza Bałtyckiego, a docelowo również całą Unię Europejską. Idea ta ma na celu przede wszystkim dalsze usprawnienie przebiegu informacji i kapitału poprzez uproszczenie wielu procedur i umożliwienie ich przeprowadzenia poprzez Internet. Założenia te wpisują się w europejską strategię poprawy konkurencyjności „Europa 2020”.
Warto również wspomnieć, że Estonia dosyć aktywnie eksportuje swoje rozwiązania informatyczne w dziedzinie administracji do innych partnerów przy okazji promując się jako kraj nowoczesny. Można chociażby wymienić tutaj przykłady Afganistanu, Autonomii Palestyńskiej, Korei Południowej, Serbii czy Syrii. Państwa te zwykle uczestniczą w szkoleniach prowadzonych przez estońskich specjalistów i/lub otrzymują bezpośrednią pomoc przy implementacji danych rozwiązań.
Estońskie zabiegi o stworzenie swoistego centrum informatycznego Europy wydają się być właściwą ścieżką rozwoju dla niewielkiego kraju. Ponadto wydaje się, że działania Estończyków prowadzone są na forach najważniejszych dla nich organizacji międzynarodowych i doskonale wpisują się w strategię bezpieczeństwa państwa. Najbliższym egzaminem, który zweryfikuje skuteczność działań estońskich władz w tym kierunku, jak i jakość estońskiej oferty będzie wybór lokalizacji Operational Management of Large-Scale IT Systems in the Area of Freedom, Security and Justice.
1. Cooperative Cyber Defence Centre of Excellence, www.ccdcoe.org
2. Ministerstwo Spraw Wewnętrznych Republiki Estonii, Kandydatura Estonii ws. ulokowania europejskiej agencji IT, www.siseministeerium.ee/public/itagency.pdf
3. Ministerstwo Spraw Zagranicznych Republiki Estonii, www.vm.ee
