System polityczny Estonii

System polityczny

Estonia jest republiką parlamentarną z Jednoizbowym Zgromadzeniem Ustawodawczym (Riigikogu). Po odzyskaniu niepodległości Estonia wprowadziła nową konstytucję (przyjęta przez referendum 28 czerwca 1992 roku – Eesti Vabariigi pohiseadus), opartą na konstytucji z 1938 roku oraz przystąpiła do ONZ (w 1991 roku). System wielopartyjny. System prawny oparty jest na systemie prawa cywilnego.

Głową państwa jest prezydent wybierany, na 5-letnią kadencję, przez parlament lub, gdy żaden z kandydatów w 3 głosowaniach nie uzyska 2/3 głosów, przez Zgromadzenie Wyborcze (posłowie oraz przedstawiciele władz lokalnych). Zgromadzenie Wyborcze wybiera prezydenta spośród dwóch kandydatów, którzy uzyskali w pierwszej turze wyborów największe ilości głosów. Podobnie jak rząd prezydent pełni rolę władzy wykonawczej.

Prezydentem od 1992 roku był Lennart Meri, jego kadencja upłynęła 21 września 2001 roku. 21 września 2001 roku parlament wybrał nowego prezydenta, został nim centrolewicowy polityk Arnold Rüütel, który został zaprzysiężony 8 października 2001 roku. Prezydent został wybrany przez 367 osobowe zgromadzenie wyborcze, które zastąpiło w wyborach parlament, który nie zdołał wybrać prezydenta. W drugim tajnym głosowaniu Rüütel uzyskał 188 głosów, Toomas Savi – drugi z kandydatów – 155, a pozostałe 24 były nieważne lub neutralne. Następne wybory prezydenckie odbędą się w 2006 roku.

Na czele rządu, powoływany i odwoływany przez prezydenta na wniosek większości w Zgromadzeniu Państwowym, i odpowiedzialny politycznie przed parlamentem (dana kandydatura zatwierdzana jest przez parlament), stoi premier.

Rada ministrów powoływana jest przez premiera, zatwierdza ją parlament. Rząd pełni funkcję władzy wykonawczej.

Władza ustawodawcza jest w rękach jednoizbowego parlamentu, Zgromadzenia Państwowego (Riigikogu) liczącego 101 deputowanych, wybieranych na cztery lata w wyborach powszechnych. Obecnie w parlamencie zasiadają partie: Partia Centrum (25,4% – wynik wyborów; 28 – liczba miejsc), Res Publica (24,6%; 28), Partia Reform (17,7%; 19), Unia Ludzi Estonii (13%; 13), Unia Pro Patria (7,3%; 7), Partia Ludzi Moodukad (7%; 6). Ostatnie wybory odbyły się 2 marca 2003 roku (zaprzysiężenie nowego rządu – 10 kwietnia 2003). W głosowaniu udział wzięło 500.686 obywateli, na 859.714 uprawnionych do głosowania, co dało frekwencję 58.24%. Łącznie kandydowały 963 osoby, z czego 952 z list partyjnych, a 16 osób jako kandydaci niezależni. Następne odbędą się w marcu 2007 roku.

Sąd Najwyższy, pełni funkcję najwyższej władzy sądowniczej. Przewodniczący jest wybierany przez parlament.

Czynne prawo wyborcze przysługuje obywatelom Estonii od ukończenia 18 lat, bierne – w wyborach do parlamentu – od ukończenia 21 lat. W pierwszej połowie lat 90. XX wieku prawa wyborcze Rosjan zostały ograniczone do biernych – przedmiot sporów z Federacją Rosyjską, krytyka ze strony KBWE, rady Europy – w 1998 roku zostały złagodzone.

Pełnoletniość od 18 roku życia, prawo uniwersalne dla wszystkich obywateli.

System wyborczy

Zasady prawa wyborczego oraz tryb przeprowadzenia wyborów parlamentarnych reguluje konstytucja z 28 czerwca 1992 roku oraz ustawa o wyborach do Zgromadzenia państwowego – Riigikogu.

Deputowani wybierani są w wolnych, powszechnych, bezpośrednich i równych wyborach, Głosowanie odbywa się w procedurze tajnej. Czynne prawo wyborcze przysługuje obywatelom Estonii, którzy ukończyli 18 lat, a bierne, obywatelom posiadającym prawa wyborcze, którzy ukończyli 21 lat¹.

Wszystkie organizacje i utworzone przez nie koalicje wyborcze mogą zgłaszać zarówno listy okręgowe, jak i ogólnokrajowe. Można tez ubiegać się o mandat jako kandydat niezależny. Ugrupowania mogą działać wyłącznie w jednej koalicji, a kandydat startować z jednej listy okręgowej i ogólnokrajowej, gdy mają identyczną nazwę. Wpisanie na listę wymaga min. zgody zainteresowanego oraz udokumentowania obywatelstwa i znajomości języka estońskiego w stopniu pozwalającym na aktywne uczestnictwa w pracach parlamentu².

Dla przeprowadzenia wyborów na terytorium państwa tworzy się 12 wielomandatowych okręgów wyborczych. Materialna równość głosów zapewniana jest poprzez określenie liczby mandatów przypadających na okręg proporcjonalnie do liczby zamieszkałych w nim wyborców. Głosowanie odbywa się w obwodach wyborczych właściwych dla miejsca zamieszkania. Oddanie głosu następuje poprzez wpisanie do umieszczonego na karcie wyborczej zdania: Głosuję na kandydata… i numeru rejestracyjnego popieranej osoby³.

Mandaty są rozdzielane w oparciu o system proporcjonalny. Dla każdego okręgu oblicza się tzw. liczbę prostą, która powstaje przez podzielenie ważnie oddanych głosów przez przypadające na okręg mandaty. Kandydat zostaje wybrany, jeżeli liczba oddanych na niego głosów jest większa niż liczba prosta. Mandaty kompetencyjne rozdzielane są z wykorzystaniem zmodyfikowanej metody d’Hondta (kolejna dzielniki 1; 2.09; 3.09; 4.09; itd.). W ich podziale uczestniczą listy, których kandydaci zebrali w skali kraju więcej niż 5% lub z których weszło do parlamentu co najmniej 3 posłów. Ponadto ordynacja wyborcza przewiduje instytucję członka rezerwowego, który zastępuje wybranego deputowanego w chwili zawieszenia lub przedterminowego wygaśnięcia pełnomocnictw. Jest nim pierwszy kandydat wybrany z danej listy⁴.

Przypisy:
¹ J. Zieliński, Systemy konstytucyjne Łotwy, Estonii i Litwy, Warszawa 2000, s.27.
² Ibidem, s. 28.
³ Ibidem, s. 28.
⁴ Ibidem, s. 28.