Polskie ślady w Estonii

Polska mniejszość w Estonii jest nieliczna, a polska karta w historii Estonii jest krótka i odległa. Pomimo to w Estonii jest wiele miejsc w różny sposób związanych z Polską, Polakami i wspólną polsko-estońską historią. Na uzupełnianej liście poniżej prezentujemy spis takich miejsc.

Polacy i Polonia

• Tablica w Viimsi poświęcona Marii Kruszewskiej, żonie Johana Laidonera. Tablica została odsłonięta na ścianie domu, w którym Kruszewska mieszkała w latach 1923-1940 i w którym obecnie mieści się Muzeum Wojny im. gen. J. Laidonera.
• Tablica w Haapsalu poświęcona Marii Kruszewskiej, żonie Johana Laidonera. Odsłonięta w 2005 r. na ścianie domu przy ul. Jaama 7, w którym Kruszewska mieszkała w latach 1963-1975.
• Grób Marii Kruszewskiej na cmentarzu Siselinna w Tallinnie (znajduje się w pobliżu „Polskiej górki”).
• Głaz z tablicą w parku przy al. Kalda w Kuressaare upamiętniająca dom zdrojowy „Roomassaare” założony i prowadzony przez Władysława Wawrzyńca Mierzejewskiego i po jego śmierci prowadzony przez jego syna Gonzago Jerzego Mierzejewskiego.
• Grób Władysława Wawrzyńca Mierzejewskiego w Kudjape na przedmieściach Kuressaare.
• Tablica w Rakvere upamiętniająca urodzonego w mieście prof. Stanisława Herbsta. Tablica odsłonięta została w 2008 r.
• „Polska górka” (Poolamägi) w Tallinnie – park w miejscu dawnego cmentarza katolickiego, na którym chowani byli Polacy. Park znajduje się przy ul. Staadioni. Dawny cmentarz, zniszczony w czasie II wojny światowej, później częściowo zabudowany halą sportową, upamiętnia drewniany krzyż z tablicą, postawiony w 1990 r.
• Dawna siedziba Związku Narodowego Polaków w Estonii „Polonia” przy ul. Pikk 33 w Tallinnie.
• Siedziba Związku Polaków w Estonii przy ul. Kuninga 4 w Tallinnie.
• Polska Szkoła Podstawowa w Kiviõli. W 1938 r. dla dzieci polskich górników pracujących przy wydobyciu łupków bitumicznych otwarto pierwszą i jedyną polską szkołę w Estonii. Polski program szkoły podstawowej był nauczany w szkole znajdującej się przy ul. Vabaduse (szkoła w latach 40. została zmieniona w średnią, a później podzielona na szkoły estońską i rosyjską).
• Tablica w Viimsi poświęcona Józefowi Piłsudskiemu. Tablica została odsłonięta na ścianie Muzeum Wojny im. gen. J. Laidonera.
• Ławka Fryderyka Chopina przy pl. Wolności w Tallinnie. Ławka została ustawiona w 2010 r.
• Popiersie Fryderyka Chopina autorstwa Karola Badyna przekazane Szkole Muzycznej w Narwie w 2008 r.
• Dąb zasadzony przez prezydenta RP Aleksandra Kwaśniewskiego i kamień z plakietką upamiętniającą to wydarzenie. Dąb został zasadzony 5 lipca 2005 r., znajduje się w tzw. „gaju prezydenckim” w Parku Zamkowym w Kuressaare, przy ul. Allee, w sekcji pomiędzy ul. Uus i ul. Pärna.
• Dęby zasadzone przez prezydentów RP Lecha Kaczyńskiego (w marcu 2008 r.) i Andrzeja Dudę (w sierpniu 2018 r.) w Ärma Talu, posiadłości prezydenta Estonii Toomasa Hendrika Ilvesa.
• Dąb zasadzony przez premiera Mateusza Morawieckiego (w czerwcu 2018 r.) w parku w Tabasalu z okazji 100-lecia niepodległości Estonii.

Architektura

• Odrestaurowane m.in. przez polskich konserwatorów zabytków Stare Miasto w Tallinnie
• Drzwi do kamienicy przy ul. Viru 2 w Tallinnie, które w wyniku restauracji przez polskich konserwatorów zabytków zyskały tłoczenia charakterystyczne dla Gdańska.
• Płaskorzeźby przedstawiające Zygmunta III Wazy i jego małżonkę Annę na fasadzie Domu Bractwa Czarnogłowych w Tallinnie przy ul. Pikk 26.
• krzywy budynek w Tartu mieszczący Muzeum Sztuki został w 1988 r. odrestaurowany przez polskich konserwatorów zabytków.
• Dom zdrojowy przy ul. Nurme 2 w Narva-Jõesuu zaprojektowany przez polskiego architekta Mariana Lalewicza.

Historia Polski

• Tablica upamiętniająca ucieczkę ORP „Orzeł” z portu w Tallinnie w 1939 r. Tablica wmurowana jest w ścianę Muzeum Morskiego przy ul. Pikk 70.
• Tablica upamiętniająca ucieczkę ORP „Orzeł” z portu w Tallinnie w 1939 r. Tablica znajduje się w porcie wojskowym w Tallinnie, w miejscu gdzie cumowała jednostka.
• Tablica w Kalevi-Liiva upamiętniająca miejsce rozstrzelania 6000 obywateli Polski, Czechosłowacji i Niemiec w latach 1942-1943. Tablica została odsłonięta w 2002 r.
• Kamień Solidarności przy pl. Wolności w Tallinnie. Pomnik odsłonięty został w 2010 r.

Panowanie Rzeczypospolitej w południowej Estonii

• Biało-czerwona flaga Tartu nadana przez Stefana Batorego przywilejem w 1584 r.
• Tablica poświęcona królowi Stefanowi Batoremu na ścianie gmachu głównego Uniwersytetu w Tartu. Tablica odsłonięta została w 2005 r.
• Tablica upamiętniającą zasługi króla Stefana Batorego dla rozwoju Tartu. Tablicę odsłonięto na zachodniej fasadzie głównego gmachu Uniwersytetu w Tartu w 2021 r. i zastąpiła ona poprzednią (odsłoniętą w 2005 r.), która trafiła do Muzeum Miejskiego w Tartu.
• Utworzenie gimnazjum jezuickiego w 1583 r. w Dorpacie, które położyło fundament pod później otwarty tutaj przez króla szwedzkiego Gustawa II Adolfa Uniwersytet Dorpacki.
• Tablica w Laiuse upamiętniająca „Polski okres w Laiuse” w latach 1582-1622. Tablica odsłonięta w 2003 r.
• Napis na cokole pomnika tura w Rakvere przypominający o panowaniu Rzeczypospolitej nad miastem w latach 1602-1605.
• Tablica w Valdze odsłonięta w hołdzie królowi Stefanowi Batoremu za nadanie praw miejskich w 1584 r. Tablica odsłonięta została w 2002 r.
• Majątek w Rogosi, którego nazwa pochodzi od nazwiska jego właściciela w latach 1603-1629 Stanisława Rogozińskiego.
• Tablica informacyjna w pobliżu ruin zamku w Karksi wspominająca o polskim epizodzie w historii twierdzy.

Dorpat i Dorpatczycy

• Uniwersytet Dorpacki (obecnie Uniwersytet w Tartu) był ważnym ośrodkiem kształcenia polskich studentów w XIX i na początku XX w.
• Karcer w gmachu Uniwersytetu w Tartu, gdzie kary odbywali także polscy studenci a na ścianach pozostawili swoje nazwiska.
• Dekiel (czapka członka korporacji studenckiej) Konwentu Polonia – założonej w 1828 r. w Dorpacie, najstarszej polskiej korporacji studenckiej – na wystawie w Muzeum Uniwersytetu w Tartu.
• Tablica upamiętniająca Władysława Raczkiewicza, studenta Uniwersytetu Dorpackiego w latach 1909-1911 i prezydenta RP w latach 1939-1947. Tablica została odsłonięta w 2010 r. na ścianie budynku Wydziału Prawa Uniwersytetu w Tartu.
• „Kwatera Polska” na Cmentarzu „Vana Jaani” w Tartu. Na cmentarzu chowano w XIX i na początku XX w. Polaków, studentów Uniwersytetu Dorpackiego.

Inne

• Siedziba Ambasady Rzeczypospolitej Polskiej w Tallinnie przy ul. Suur-Karja 1.
• Na nabrzeżu w pobliżu gmachu głównego Muzeum Morskiego cumuje zbudowany w 1914 r. w Szczecinie lodołamacz „Suur Tõll”.
• W Vaemla villavabrik (manufaktura wełny w Vaemla na Hiiumie) działają maszyny wyprodukowane w latach 60. XIX w. w Białymstoku (z oznaczeniem „A. Wieczorek  Białystok”)
• Konie rasy toryjskiej (z najważniejszą hodowlą w Tori) wywodzące się od polskiego ogiera Hetmana. Szkielet Hetmana znajduje się w Estońskim Muzeum Rolniczym w Ülenurme koło Tartu.
• „Polski korytarz” („Poola koridor”) to wąskie przejście, które powstało na ulicy Uniwersyteckiej (Ülikooli) w Tartu przebiegało między domem Von Bocka a budynkiem Kawiarni Werner w czasie odbudowy kwartału kamienic, wśród których znajdował się m.in. ten drugi budynek (kwartał został zniszczony w pożarze w 1983 r.) od 1988 r. do 1992 r., wykonywanego przez polskich konserwatorów z przedsiębiorstwa Budimex (prace zostały zakończone kilka lat później przez inną firmę).

Znasz inne polskie miejsca w Estonii? Prześlij nam informację w komentarzu lub mailem – uzupełnimy listę!