22 lipca 2013 o godz. 17.45 przed Dworkiem „Milusin” w Sulejówku, na terenie powstającego Muzeum Józefa Piłsudskiego Prezydenci Republiki Estońskiej Toomas Hendrik Ilves i Rzeczypospolitej Polskiej Bronisław Komorowski odsłonili tablicę pamiątkową poświęconą Wodzowi Naczelnemu Estońskich Sił Zbrojnych 1918-1920, bohaterowi walk o niepodległość Estonii 1918-1920, Mediatorowi Ligi Narodów 1920-1925, Generałowi Johanowi Laidonerowi.
Dla Sulejówka było to wydarzenie wyjątkowe. Po raz pierwszy w swojej historii miasto gościło Prezydentów Republiki Estońskiej i Rzeczypospolitej Polskiej. Na uroczystość przybyło wielu znakomitych gości z Polski i Estonii m.in. przedstawicieli zagranicznej dyplomacji. Gościem szczególnym była Pani Jadwiga Jaraczewska, córka Marszałka J. Piłsudskiego.
Prezydent Bronisław Komorowski podkreślił też wagę tego wydarzenia dla utrwalania wspólnej pamięci krajów europejskich: Dzisiaj, poprzez odsłonięcie tablicy estońskiego bohatera narodowego, osoby, która znała Marszałka Piłsudskiego i która wspólnie budowała Europę Środkowo-Wschodnią krajów i narodów niepodległych, budujemy jeszcze szerszy krąg rodzinny narodów, które chcą zachować pamięć o wspólnej walce o niepodległość po I wojnie światowej i zwycięstwie nad bolszewikami.
Ta pamięć rodzinna, pamięć narodowa jest ważna nie tylko jako wspomnienie przeszości, ale także jako wskazówka na przyszłość. Dzięki tej tablicy łatwiej będzie pamiętać o Generale Laidonerze, jego małżonce – Polce z Wileńszczyzny,a także łatwiej będzie pamiętać i zrozumieć, dlaczego do dzisiejszego dnia w Estonii mówi się o ciasteczkach Pani Generałowej – żartował polski Prezydent.
Prezydent Bronisław Komorowski przypomniał fakty z naszej wspólnej międzywojennej przeszłości – szkolenie estońskich wojskowych w Wyższej Szkole Wojennej w Rembertowie, a także pomoc Estończyków Polsce w 1939 roku. Podkreślił jednak, że najważniejsza dla wspólnej przyszłości naszych krajów jest świadomość tego, jak wiele nas łączy.
Dlatego będzie dla mnie źródłem szczególnego wzruszenia i satysfakcji fakt, że razem z Prezydentem Niepodległej Estonii, w obecności Córki Marszałka Piłsudskiego, będę mógł odsłonić tablicę przypominającą szczególne związki w obszarze spraw obronności pomiędzy Polską a Estonią w okresie międzywojennym.
Prezydent Estonii Toomas Hendrik Ilves podkreślił związki przyjaźni opartej na wspólnie wyznawanych wartościach i pracy dla swoich krajów między gen. J. Laidonerem a Marszałkiem Piłsudskim.
Było to związane z naszym braterstwem broni i braterstwem w pokoju. […] Wizyty, które odbywały się pomiędzy Marszałkiem Piłsudskim i gen. Laidonerem w latach dwudziestych i trzydziestych pogłębiły ich przyjaźń.
Prezydent Ilves przypomniał dramatyczną dla Estonii w skutkach, ale nieprzypadkową decyzję Laidonera o pomocy w ucieczce z portu w Tallinie polskiego okrętu ORP „Orzeł”. Myślę, że nie jest również przypadkiem, że ostatnie miejsce, miejsce pochówku gen. Laidonera, znalazło się wśród polskich przyjaciół na Syberii – dodał. Los naszych narodów był bardzo podobny, a żona gen. Laidonera, która była polską szlachcianką, zobaczyła coś w tym estońskim chłopie, który studiował wówczas w Akademii Wojskowej i zdecydowała się znaleźć w Estonii swoją drugą ojczyznę – dodał prezydent Estonii.
Oficjalnej uroczystości towarzyszyło zwiedzanie przez obu Prezydentów Dworku Marszałka, a także otwarcie wystawy plenerowej poświęconej Johanowi Laidonerowi i jego małżonce, Marii Skarbek-Kruszewskiej. Wystawę przygotowało Estońskie Muzeum Wojny.
Głównymi organizatorami uroczystości byli Ambasada Republiki Estońskiej, Muzeum Józefa Piłsudskiego oraz miasta – Viimsi i Sulejówek wraz z obecnym na uroczystości burmistrzem Arkadiuszem Śliwą.
Odsłonięta 22 lipca tablica będzie częścią przyszłej ekspozycji powstającego w Sulejówku Muzeum Józefa Piłsudskiego. Będzie nawiązywać do historii walk o niepodległość siedemnastu Państw, które podobnie jak Polska – w wyniku I wojny światowej – w 1918 roku wywalczyły niepodległość.
W marcu 2011 Prezydenci Bronisław Komorowski i Toomas Hendrik Ilves odsłonili w dworku w Viimsi – gdzie wraz z rodziną mieszkał gen. Laidoner – pamiątkową tablicę poświęconą Marszałkowi Józefowi Piłsudskiemu i jego zasługom w budowaniu polsko-estońskiej współpracy.
Źródło: Muzeum J. Piłsudskiego
