Lubeka, miasto w północnej części Niemiec, w kraju związkowym Szlezwik-Holsztyn, nad rzeką Trave, w pobliżu jej ujścia do Zatoki Lubeckiej (odgałęzienie Zatoki Meklemburskiej). Liczy 214 tysiące mieszkańców. Port morski (przeładunek 18 mln ton w 1990 roku) i śródlądowy połączony Kanałem Łaba-Lubeka z Łabą. Przemysł głównie stoczniowy, maszynowy, drzewny, chemiczny, ceramiczny, spożywczy (rybny, cukierniczy, młynarski). Węzeł kolejowy i drogowy. Wyższe szkoły (medyczna, ekonomiczna, muzyczna), teatry. Ośrodek turystyczny. Muzea (między innymi St. Annenmuseum). W granicach administracyjnych Lubeki, nad Zatoką Lubecką znane kąpielisko morskie Travemünde (promy do Szwecji).
Historia. W XI wieku port słowiańskich Obodrzyców. Osada zwała się wówczas Bukowiec. W XII wieku rezydencja księcia Henryka Obodrzyckiego, w 1138 roku spalona przez Ranów. Opanowana przez Adolfa II Holsztyńskiego, który w 1143 roku przeniósł ją na miejsce obecnego miasta. Po ponownym zniszczeniu lokowana na przełomie lat 1158-59. Od 1160 roku stolica biskupstwa. Od 1226 roku wolne miasto Rzeszy. W XIII wieku kodyfikacja lubeckiego prawa miejskiego, rozpowszechnionego nad Morzem Bałtyckim, wzorował się na nim między innymi Gdańsk. Rozkwit miasta w XIV i XV wieku. Była kierowniczym ośrodkiem Hanzy niemieckiej zwanej „władczynią mórz” , liczącej ponad setkę miast z terenu północnych Niemiec oraz pozostałych regionów nadbałtyckich (między innymi Tallin, Tartu, Viljandi). Główna rola w handlu na Morzu Bałtyckim i Morzu Północnym. Lubeka podupadła w XVI wieku. W latach 1806-13 była pod władzą Francuzów, od 1815 roku w Związku Niemieckim (od 1871 roku w Rzeszy), w 1937 roku włączona do Prus.
Zabytki. Zachowany zabytkowy układ przestrzenny. Stare miasto na wyspie rzeki Trave. Symbolem Lubeki jest jedna z bram – Holstentor, zbudowana przez Heinricha Helmstede (w latach 1464-68), ujęta w dwie potężne wieżyce. Romańsko-gotycka katedra (XIII-XIV wiek). Gotyckie kościoły, między innymi: fara St. Marien (z lat 1250-1350, trójnawowa z dwiema wieżami o wysokości 125 metrów, bogate wyposażenie bazyliki spłonęło w większości w 1942 roku) – wzorcowy kościół północno – niemiecki ceglanego gotyku, St. Petri, St. Jacobi, St. Ägidien, klasztor St. Katharinen (wszystkie XIII-XIV wiek) i gotycko-renesansowy ratusz (XIII-XVI wiek). Brama gotycka obwarowań miejskich (Holstentor XV, XIX wiek), zabytkowe domy (między innymi dom Mannów, zwany Buddenbrookhaus, z barokową fasadą, z 1758 roku). Zachowały się lub zostały zrekonstruowane liczne kamienice mieszczańskie, z reguły ustawione szczytem do ulicy. Bardzo silne bombardowania alianckie w 1942 dokonały spustoszeń w bezcennym zespole zabytków (zrekonstruowane), wpisane na Listę Światowego Dziedzictwa Kulturalnego i Przyrodniczego UNESCO.
