Kohtla-Järve. Średniej wielkości miasto 50 km na zachód od Narwy. W okresie radzieckim czwarte a obecnie piąte największe miasto Estonii. Liczba mieszkań- ców 36,6 tys. Ludność rosyjskojęzyczna ok. 80%. Miasto leży w sercu obszaru wydobycia łupków bitumicznych, dzięki czemu jest jednym z najpotężniejszych ośrodków przemysłowych Estonii. Krom pozyskiwania i przeróbki łupków na potrzeby przemysłu chemicznego (siedziba odnośnego instytutu badawczego) rozwinęły się także inne gałęzie przemysłu, w tym metalowy, materiałów budowlanych, drzewny (meble), konfekcyjny, spożywczy. Zaistnienie Kohtla-Järve na mapie kraju najściślej sprzężone jest z eksploatacją wspomnianych łupków, na skalę przemysłową zapoczątkowaną 1919. Przy uruchomionych przedsiębiorstwach wyrosło osiedle pracownicze o dwuczłonowym mianie Kohtla-Järve. 15 czerwca 1946 nadano mu prawa miejskie. Od 1950 miasto podległe było bezpo- średnio władzom republikańskim (vabariikliku alluvusega linn). Kolejnymi laty sukcesywnie włączano w jego granice administracyjne sąsiednie osady: Kohtla i Kukruse (1949), Jõhvi, Ahtme i Sompa (1960) oraz Kiviõli, Oru, Viivikonna i Püssi (1964). Liczba ludności wzrosła przez 56,0 tys. (1959) oraz 72,5 tys. (1979) do 77,6 tys. (1989). Pod koniec tej epoki miasto niemal więc dorównywało wielkością Narwie. 1965–1990 istniał Kohtla-Järve rajoon (przemianowany 1 I 1990 na Kohtla-Järve maakond i 26 III 1990 na Ida-Viru maakond). Po 1990 niektóre z wcielonych miejscowości ponownie uzyskały samodzielność. Dziś miasto zajmuje powierzchnię 54,02 km² i składa się z sześciu części: Ahtme (17,2 mieszkańców), Järve (17,0 mieszkańców), Oru, Sompa, Kukruse i Viivikonna (z Sirgala). Leżą one rozrzucone na wielu kilometrach w układzie wschód-zachód, wzdłuż szosy Tallinn–Narwa lub na południe od niej, niepowiązane ze sobą, rozproszone wśród lasów, pól uprawnych i kopalń. Odległość między Järve a Sirgala wynosi ok. 30 km. Siedziba władz miejskich znajduje się w Järve (właściwe Kohtla-Järve). Mimo młodej metryki oraz wybitnie industrialnego charakteru architektura Kohtla-Järve jest stosunkowo urozmaicona. W starszej części stoją zabudowania z okresu międzywojennego, centrum zajmują mnogie obiekty z pierwszych lat władzy radzieckiej, zaś nowsze kwartały wypełnione są blokowiskami mieszkalnymi. Za zabytki można uznać zaprojektowane u schyłku lat 30. w stylu funkcjonalizmu budynki gimnazjum oraz prawosławnego kościoła Przemienienia Pańskiego (MPEÕK Kohtla-Järve Issanda Muutmise kogudus) przy Järveküla tee 3, a także wzniesiony w stylu socrealizmu gmach domu kultury z 1952. W krąg zagadnień związanych z eksploatacją łupków bitumicznych wprowadza powołane 1966 Põlevkivimuuseum (Lehe 10a, Kukruse). Jednym z pomników miejskich jest stary wagonik górniczy. Od Zatoki Fińskiej przylega do miasta gmina ziemska Kohtla, składająca się z siedemnastu wsi (m.in. Järve, Kohtla, Kukruse, Ontika, Saka). We wsi Järve (siedziba gminy) resztki zamku lennego zbudowanego z lokalnego wapienia w XV–XVI w. Sąsiedni Kukruse mõis (Kuckers im Kirchspiel Jewe in Wierland) wspomniano po raz pierwszy 1453. Od 1762 majątek stanowił dobro bałtoniemieckiego rodu von Toll. Wywodził się zeń rosyjski badacz polarny Eduard von Toll (1858–1902). Jednokondygnacyjny klasycystyczny budynek główny dworu przypuszczalnie wzniesiony został ok. 1840 i końcem tegoż stulecia poddany rozbudowie do dwóch kondygnacji; dziś mieści placówkę muzealną (Kukruse Polaarmõis). Pomiędzy wsiami Saka a Ontika rozciąga się zbudowane z wapieni strome wybrzeże morskie, najpotężniejszy w kraju fragment klintu północnoestońskiego. Pod Ontika küla osią- ga on z 56 m swój najwyższy punkt (Ontika paekallas). W Saka nadto urokliwa kaskada wysokości 22,8 m (Saka joastik lub Kivisilla joastik). W kierunku przeciwnym, między Ontika i Toila, można wiosną i jesienią, kiedy zgromadzi się dostateczna ilość wody, podziwiać pod wsią Valaste najwyższy wodospad Estonii (30,5 m). Obszar ten, rozciągnięty na terenie sąsiadujących ze sobą Kohtla vald i Toila vald, objęty jest ochroną krajobrazową (Ontika maastikukaitseala). Miasto Kohtla-Järve stanowi główne obok stolicy kraju skupisko estońskiej Polonii.
Opis miasta pochodzi z monografii „Estonia. Monografia krajoznawcza” Jarosława Swajdo.
