Jerzy Kapliński a Estonia

Polska i Estonia… Co może zjednaczać dwa kraje z tak odmienną kulturą? W XVI wieku postacią łączącą był Stefan Batory – polski król o ugrofińskim rodowodzie, zaś w okresie międzywojennym owa misja spadła na Jerzego Kaplińskiego – lektora języka polskiego.

Pomysł etatowego lektora języka polskiego w Tartu powstał w trakcie przy-gotowań do wizyt O. Strandmanna i I. Mościckiego. „9 grudnia 1930 roku poseł Polski w Estonii p. Konrad Libicki zwrócił się do rektora Uniwersytetu w Tartu z pismem, w którym zapytywał o możliwości zorganizowania w następnym roku lektoratu języka polskiego”¹. Propozycja ta spotkała się z wielkim uznaniem w kręgach akademickich. Powstał nawet plan zajęć. „Język polski ma obejmować język praktyczny (sześć godzin tygodniowo), a po tym kursie trzeba dać literaturę polską (dwie godziny tygodniowo)”².

Co do osoby prowadzącej lektorat, to na ten wakat szukano człowieka, „który nie ma rodziny i który jest gotów mieszkać w Tartu za 120 koron wynagrodzenia”³. Na poszukiwania odpowiedniego człowieka stracono prawie trzy lata. Przy czym z dwóch zaleceń zostało spełnione tylko to, które odnosiło się do pensji.

Imię przyszłego wykładowcy – Jerzego Kaplińskiego – oficjalnie ogłoszone w maju 1933 roku⁴, chociaż wtedy jeszcze Poselstwo i Rada Uniwersytetu nie osiągnęły ostatecznej zgody w sprawie lektoratu polskiego oraz pracy Polaka w Estonii.

Rada postawiła swoje warunki, które Polacy przyjęli w czerwcu 1933 roku „Pierwszy i główny sprowadzał się do tego, iż lektorat języka polskiego tworzy się na koszt państwa polskiego, lektor zaś nie jest uważany za pozostającego w służbie Republiki Estońskiej”⁵.

Jerzy Bonifacy Edward Kapliński urodził się 24 września 1901 r. Jego ojciec Zygmunt był inżynierem, a matka Janina z domu Dziadulewicz – śpiewaczką i aktorką. Jerzy Kapliński był mieszańcem. Po mieczu jego „przodkowie byli Żydami i według legendy ktoś z nich został wygnany z Bizancjum, a także był przedstawicielem rodu Laskaris”⁶. Po kądzieli Kapliński był spokrewniony z Tatarami.

Do 1911 roku Jerzy Kapliński kształcił się w domu, a potem rodzina wyjechała do Szwajcarii, gdzie chłopiec poszedł do szkoły podstawowej. Lata młodości spędził w Vevey⁷. Ze względu na wybuch wojny dziecko zaliczyło cztery szkoły średnie. Kapliński uczył się w Warszawie (1913-1915), Moskwie (1915-1916), Kijowie (1916-1918) i znów w Warszawie (1918-1920).

Wyższe wykształcenie filologiczne J. Kapliński zdobywał w Warszawie i Krakowie. W 1921 roku dostał się na Uniwersytet Warszawski, który skończył w 1926 roku. Rok akademicki 1921/22 spędził na Uniwersytecie Jagiellońskim.

Przed wyjazdem do Estonii przez cztery lata – 1924-1928 – pracował jako nauczyciel języków łacińskiego i polskiego w jednej ze stołecznych szkół. Potem w latach 1929-1932 pełnił funkcje bibliotekarza i był związany z MWRiOP. W roku 1932 Kapliński zdobywa tytuł doktora filologii – broni pracę pod tytułem Wyrazy złożone w języku starocerkiewnosłowiańskim – i obejmuje w UW stano-wisko lektora języka polskiego dla cudzoziemców. Właśnie wtedy Kapliński po raz pierwszy usłyszał o Estonii. O swojej ojczyźnie opowiadał mu często lektor języka estońskiego na UW Villem Ernits (1891-1981), z którym Kapliński przy-jaźnił się i współpracował.

Najważniejszymi publikacjami Kaplińskiego były prace z 1930 roku O pewnych zapożyczeniach w polskim języku literackim, z 1931 roku – Stosunek języka żywego do języka literackiego oraz z 1932 roku – Kilka uwag o ukraińskim języku literackim. Ponadto Kapliński współpracował z zjednoczeniem nauczycieli „Zrąb” oraz cenionym wśród lingwistów czasopismem „Poradnik językowy”⁸.

Administracyjnie przywiązany do slawistyki, lektorat języka polskiego był otwarty „nie tylko dla slawistów, lecz także dla wszystkich, którzy interesują się językiem i literaturą polską”⁹. W praktyce slawiści okupowali wszystkie zajęcia Kaplińskiego jak >swoje<, tak i te, które proponowano dla studentów w ogóle dalekich od filologii.

Rozpoczęcie lektoratu jesienią 1933 r. zbiegło się z powołaniem do życia Akadeemiline Eesti-Poola Ühing (Akademickiego Koła Estońsko-Polskiego na Uniwersytecie w Tartu). W ogóle w okresie międzywojennym przy UT działało 37 zrzeszeń akademickich, z tej niemałej liczby największą żywotność wykazywały trzy organizacje: Estońsko-Angielskie, Estońsko-Włoskie oraz Estońsko-Polskie¹⁰.

Obchody pod wspólnym mianem „Wieczór polski” zostały zaplanowane na 19 września¹¹. Program uroczystości był szczegółowo przemyślany. Odczyt „O estońsko-polskich stosunkach kulturalnych” wygłosił nowy lektor języka polskiego na Uniwersytecie w Tartu Jerzy Kapliński; wystąpienie tłumaczył lektor języka estońskiego na Uniwersytecie Warszawskim V. Ernits, który później mówił o estońsko-polskiej sytuacji politycznej ¹².

Pierwsze półrocze pracy J. Kaplińskiego na Uniwersytecie w Tartu było w pewnym sensie eksperymentalne. Nie wiadomo było, ile osób będzie chciało uczyć się polskiego. Ale liczba słuchaczy okazała się całkiem zadowalająca i wróżyła lektoratowi optymistyczną przyszłość. „Szczególne wielkie zaintere-sowanie język polski wzbudza przede wszystkim w gronie studentek”¹³.

Na początku 1934 roku, czyli drugiego semestru roku akademickiego 1933/34 harmonogram Kaplińskiego normalizuje się. Lektorat ubiera się w dwuletnią >szatę<. Wiosną zostały przeprowadzone zajęcia w trzech grupach: język polski dla początkujących (dla nieslawistów) – 3 godziny tygodniowo; język polski dla slawistów – 2 godziny; wybrane fragmenty z literatury polskiej – 1 godzina¹⁴.

Już w 1934 roku wraz z V. Ernitsem Jerzy Kapliński reprezentował Estonię na II Kongresie Slawistów w Warszawie. „Po zakończeniu kongresu w MWRiOP odbyło się spotkanie polskich lektorów, pracujących zagranicą, na którym uczestniczył lektor z Estonii dr Kapliński”¹⁵. W porównaniu z innymi wypadł bardzo dobrze. Zebranie udowodniło, że nauczanie języka polskiego w Estonii rozwija się pomyślniej niż w innych wielkich krajach.

W następnym roku akademickim 1934/35 studenci lektoratu spotykali się z Kaplińskim już częściej. Jesienią ćwiczenia odbywały się w grupach: język polski dla początkujących (dla nieslawistów) – 3 godziny akademickie w tygodniu; język polski dla zaawansowanych (dla nieslawistów) – 2 godziny; język polski dla slawistów – 2 godziny oraz wybrane fragmenty z literatury polskiej – 1 godzina. Ostatni kurs był prowadzony już po polsku¹⁶.

Ten sam czteropoziomowy system działał wiosną 1935 roku. Jedyną zmianą było zmniejszenie o godzinę zajęć w grupie początkującej dla nieslawistów¹⁷. Jesienią 1935 roku. ten sam lektorat znów trwał 3 godziny w tygodniu¹⁸.

Jerzy Kaplinski błyskawicznie uczy się języka estońskiego. Po zaledwie ro-cznym pobycie swobodnie włada estońskim tak w mowie, jak i piśmie. Ponadto szybko integruje się z tutejszym społeczeństwem i zdobywa wielkie uznanie. Dowodem na to są kontakty przyjacielskie¹⁹.

Jako reprezentant Estonii w maju 1937 r. Kaplinski odbywa dwutygodniową podróż do Szwecji, gdzie w uniwersytecie stołecznym oraz w towarzystwach interesujących się Polską wygłasza cykl wykładów o kulturze i historii Rzecz-pospolitej²⁰.

„O wykładach Kaplińskiego mówiło się z zachwytem. Raz w tygodniu słuchacze jego seminarium byli zapraszani do jego domu. Brzmiała muzyka kompozytorów polskich, oglądano monografie malarzy polskich i znakomicie wydane książki o dawnych zamkach i starych miastach Polski, rozmawiać można było tylko po polsku. Na początku studenci słuchali pasjonujących opowieści gospodarza, pod koniec semestru już sami uczestniczyli w żywej rozmowie”²¹.

W kolejnym semestrze wiosennym 1936 roku. Kapliński prowadził zajęcia w grupie dla zaawansowanych (nieslawistów) – 3 godziny tygodniowo; przerabiał Pana Tadeusza ze slawistami – 2 godziny oraz prowadził dwugodzinny kurs o XIX-wiecznej literaturze polskiej²². Potem do wyżej wymienionych zajęć doszedł znów trzygodzinny lektorat języka polskiego dla początkujących (nieslawistów)²³.

W 1937 roku do zwyczajnego rozkładu Kaplińskiego doszły jeszcze zimą godzinne zajęcia z dialektologii polskiej (czytanie tekstów, analiza i ćwiczenia)²⁴ oraz jesienią tegoż roku – godzinne zajęcia z języka staropolskiego dla slawistów²⁵. W drugim semestrze roku akademickiego 1937/38 praca lektoratu polskiego odbywała się w rytmie poprzedniej jesieni²⁶.

Identyczna siatka zajęć: język polski dla początkujących – 4; dla zaawansowanych – 2; polska literatura współczesna – 2; język staropolski – 1 godzina akademicka w tygodniu obowiązywała również przez cały rok akademicki 1938/39²⁷.

Jesienią w pierwszej grupie lekturę uzupełniały ćwiczenia piśmienne oraz audycje z płyt. Metoda i w konsekwencji jej dobrana lektura miały na celu wprowadzenie słuchaczy w świat polskiej wyobraźni i pojęć kulturalnych. W drugiej grupie każdy ze słuchaczy był obowiązany do samodzielnego przeczytania i zreferowania jednej powieści polskiej lub też kilku nowel. Natomiast na języku staropolskim slawiści zmagali się z różnego rodzaju kazaniami, do których wiosną doszły utwory Kochanowskiego według pierwodruków. Za swoich najwybitniejszych słuchaczy Jerzy Kapliński uważał między innymi Viktora Terrasa²⁸oraz Aleksandra Raida²⁹.

Słuchacze lektoratu języka polskiego odbywali praktyki w rodzinach polskich. „Studenci, sukcesywnie studiujący języki słowiańskie, mieli możliwość odbycia stażu w państwach słowiańskich. Na przykład do Polski jeździli dogłębnie zajmujący się językiem polskim A. Raid, K. Petsold oraz szereg innych”³⁰.

1 października 1938 roku w Tartu został pomyślnie rozwiązany problem lokalu Seminarium Polskiego. Do dyspozycji lektoratu od władz UT Jerzy Kapliński otrzymał samodzielny 2-pokojowy lokal w starym budynku uniwersyteckim oraz zapewnienie, iż w najbliższej przyszłości odbędzie się parapetówka polska w nowym gmachu, dokąd na stale przeprowadzi się Seminarium.

Od pewnego czasu Kapliński udzielał również dorywczych lekcji języka polskiego dla profesorów i docentów Uniwersytety w Tartu. Najbardziej regularne spotkania językowe odbywały się z wykładowca skarbowości, profesor Vaabelem.

Prócz pracy wykładowo-naukowej Kapliński starannie zajmował się działalnością popularyzatorską. Regularnie występował z odczytami i wykładami publicznymi. Tak, na przykład, 21 lutego 1937 roku wygłosił odczyt o F. Chopinie³¹; 11 listopada 1938 roku zapoznał słuchaczy z tematem „Ideologia Odradzonej Polski”³² 19 stycznia 1939 roku zaprezentował pogadankę „Kobieta Polska”³³. Ponadto współdziałał z prasą estońską oraz miejscową Polonią.

Kapliński współpracował także z wydawnictwem „Eesti entsüklopeedia” oraz sprawdził się jako autor wstępów do estońskich przekładów 7 polskich książek: Ogniem i mieczem iKrzyżaków Sienkiewicza, Mogiły nieznanego żołnierza Struga, Ziemi obiecanej Reymonta,Cudzoziemki Kuncewiczowej, Pamiętników Limanowskiego oraz Kochanka Wielkiej Niedźwiedzicy Piaseckiego. W kraju Kapliński brał udział w zbiorze Polacy w cywilizacjach obcych, gdzie zamieścił duży artykuł Związki historyczne Estonii i Polski.

Na przestrzeni lat postawa Kaplińskiego wobec kraju zatrudnienia zasadniczo zmienia się. W 1936 roku uzyskuje rozwód z polską żoną³⁴ i wkrótce żeni się z estońską tancerką i tłumaczką Norą Raudsepp (1906-1982). „Ślub wzięli w marcu 1938 r., świadkiem na ślubie oraz chrzestnym ojcem ich syna Jaana³⁵ był lektor języka włoskiego, później znany pisarz i dziennikarz Indro Montanelli”³⁶.

Dzięki Jerzemu Kaplińskiemu została rozstrzygnięta kwestia polonistyki w Tartu. Trudniej przedstawiała się sprawa w Tallinie, gdzie chętnych nie brakuje (Liga Obrony, wojskowi, studenci, dziennikarze) i gdzie znajduwałą się odpo-wiednia liczba uczniów, gdzie jednak nie było nauczyciela.

Jako lektor języka polskiego Kapliński był również znany w stolicy. Jedną z pierwszych tallińskich uczelni zainteresowanych językiem polskim była Kõrgem Sõjakool (Wyższa Szkoła Wojenna, 1921-1940), której kierownictwo zaprosiło Kaplińskiego w 1934 roku do współpracy. Godzinne zajęcia odbywały się w soboty.

Wśród wojskowych nauk polskiego odbywała się do jesieni 1938 roku, później zaś dyrekcja odłożyła Studium języka polskiego, forsując dla łatwo zrozumiałych powodów konieczność dokładnej znajomości języka rosyjskiego.

Jako drugi w kolejce do lektoratu polskiego stał Tallinna Tehnikaülikool. Wyższa szkoła techniczna jeszcze jako Tallinna Tehnikum miała żywe powiązania z Polską. Studenci estońscy mieli dwie możliwości kształcenia się w Polsce. Wyjeżdżali na mocy umowy na stacjonarne studia do polskich politechnik albo na regularne praktyki do różnych zakładów, znajdujących się na terenie Polski. Właśnie tacy studenci byli zainteresowani nauką języka polskiego. Dla nich kierownictwo uczelni jeszcze w 1937 roku starało się uruchomić polski lektorat.

Kurs języka polskiego na Uniwersytecie Technicznym Jerzy Kapliński rozpoczął w styczniu 1938 r. Zajęcia odbywały się raz w tygodniu w soboty i trwały przez godzinę³⁷. W tym samym czasie przy Tallinna Tehnikaülikool działały jeszcze 4 lektoraty: francuski, włoski, rosyjski i angielski, przy czym Włoch i Anglik także dojeżdżali z Tartu.

W towarzystwie tym Kapliński miał najmniej roboty, co wynikało ze zbyt małej liczby słuchaczy. W następnym semestrze w murach tallińskiej uczelni technicznej lektorat języka polskiego został zawieszony. Od jesieni 1938/39 na Politechnice w soboty, więc w dniu wcześniej zarezerwowanym na język polski, były przeprowadzane konieczne zajęcia z przysposobienia wojskowego. Przerwa zatem była ściśle zewnętrznej natury i nie miała charakteru zasadniczej zmiany.

W pierwszym semestrze roku akademickiego 1939/40 działalność Jerzego Kaplińskiego, wzorem roku poprzedniego, znów miała skoncentrować się wyłącznie na Uniwersytecie w Tartu, gdzie przewidywano lektorat dla początkujących – 4 godziny tygodniowo; dla zaawansowanych – 2; literatura polska na przykładzie J. Słowackiego – 2 oraz kultura Polski (renesans) – 1 godzina³⁸.

Do jesieni 1939 roku Jerzy Kapliński jako obywatel Rzeczypospolitej dostawał pensję rządową. Wiosną 1939 roku Kapliński wraz z rodziną wyjechał na urlop do ojczyzny, gdzie został go wybuch II wojny światowej. Naturalnie, iż przed wymaganym terminem Jerzy Kaplińki w pracy na uniwersytecie nie stawił się, co więcej władze akademickie absolutnie nic nie wiedziały o jego losie³⁹. Na jego powrót czekano do października. Później został ogłoszony konkurs na miejsce lektora języka polskiego⁴⁰. W wyborach startował Villem Ernits.

W styczniu 1940 roku J. Kapliński opuścił Polskę, „skąd po upadku Rzeczy-pospolitej przeprowadzili się do Estonii. Po aneksji Estonii przez Związek Radziecki Jerzy Kapliński pracował jako nauczyciel języka rosyjskiego w szkołach tartuskich”⁴¹.

Na początku 1940 roku kierownictwo UT starało się o zatrudnienie Kaplińskiego na dotychczasowym stanowisku na nowych warunkach. Na swoje podanie do ministerstwa rektor Uniwersytetu w Tartu dostał odpowiedź negatywną. Wszyscy wykładowcy-obcokrajowcy, w tym Jerzy Kapliński podlegały zwolnieniu.

W Archiwum Historycznym w Tartu znajdują się 2 programy za 1940 r. „Zaznaczono w nich, iż pan Kapliński w pierwszym semestrze będzie wykłada wybrane fragmenty z literatury polskiej (po polsku, 2 godziny w tygodniu o Juliuszu Słowackim), przewiduje także przegląd historii i literatury Polski (w języku estońskim, 1 godzina w tygodniu). W drugim semestrze zamierzano prze-prowadzić lektorat języka polskiego (1 godzina w tygodniu) oraz wybrane fragmenty z literatury polskiej (1 godzina w tygodniu)”⁴².

Rozważając ewentualność otrzymania obywatelstwa już radzieckiej Estonii, od 17 lutego 1941 r. Kapliński jako nauczyciel języka rosyjskiego dostaje stałe zatrudnienie w I Szkole Średniej miasta Tartu, gdzie ma 25 godzin tygodniowo. W tym samym czasie przy wsparciu P. Arumaa, który pisze do władz uniwersyteckich podanie o konieczności reaktywowania kursu Kaplińskiego, Polak ubiega się o ponowne zatrudnienie w murach UT. Wiosną 1941 Kaplińaski stara się o godzinny lektorat języka polskiego oraz godzinne zajęcia z literatury polskiej. Otrzymuje zezwolenie, więc w drugim semestrze roku akademickiego 1940/41 ma dodatkowy zarobek na uniwersytecie.

23 czerwca 1941 r. lektor polski został aresztowany. Przyjazd Kaplińskiego do Estonii „rozszyfrowano się jako specjalne zadanie wywiadu polskiego”⁴³. Według akt NKWD, Kapliński trafił za kratki za ewentualną możliwość rozsiewania wrogiej propagandy. „Jego ślady giną w 1941 r. w łagrach obłasti Kirowskiej, gdzie jako obywatel polski został zwolniony, ale jednak do wyzwolenia nie doszło i Kapliński zmarł – według niektórych źródeł w łagrze w 1943 r. albo 1944 r., według innych po zwolnieniu w Polsce w 1944 r. lub 1945 r.”⁴⁴.

Na szczęście pamięć o Jerzym Kaplińskim w Estonii nie gaśnie. Nazwisko pierwszego lektora języka polskiego w Estonii wymienia się wśród innych zasłużonych naukowców kraju w najpoważniejszym wydaniu encyklopedycznym⁴⁵.

¹ T. Šor, Poola keel Tartu Ülikoolis 1931-1940, [w:] Eesti Ajalooarhiivi Päevad 16.-17. mai 1991. Ettekannete teesid, Tallinn 1991, s. 20.
² Ibidem.
³ Ibidem.
⁴ Ülikooli teated. Poola lektori koht, „Päevaleht” 1933, 18. mai.
⁵ P. Łossowski, Stosunki polsko-estońskie 1918-1939, Gdańsk 1992, s. 116.
⁶ J. Kaplinski, Lapsepõlv, „Looming 2001”, Nr 1, s. 5.
⁷ Dr J. Kaplinski poola keele lektor Tartu Ülikoolis, „Päevaleht” 1933, 10. august.
⁸ V. Ernits, Dr. phil. Jerzy Kaplinski, „Üliõpilasleht” 1933, Nr 8.
⁹ V. Ernits, Eesti üliõpilaskonna päevaülesandeid Poola-Eesti suhtede arendamisel, „Üliõpilasleht” 1933, Nr 8.
¹⁰ Tartu Ülikooli ajalugu 1918-1982 koostanud K. Siilivask ja H. Palamets, Tallinn 1982, t. 3, s. 80.
¹¹ Ülikooli teated, Poola õppejõud Tartu Ülikooli juurde, „Päevaleht” 1933, 10. september.
¹² W. Ernits, Poola-eesti akadeemiline ühingu asutamine Tartus. Poola üliõpilane eesti keele uuendajana, „Päevaleht” 1933, 22. september.
¹³ Ülikooli teated. Elav huvi poola ja itaalia keele vastu, „Päevaleht” 1933, 17. oktoober.
¹⁴ Eesti Vabariigi Tartu Ülikooli loengute ja praktiliste tööde kava 1934. aasta I poolaastal, Tartu 1934, s. 22.
¹⁵ V. Ernits, Soome-ugri alusid riivavad lingvistilisi küsimusi teisel slavistide kongressil, „Eesti Keel” 1935, Nr 1, s. 75.
¹⁶ Eesti Vabariigi Tartu Ülikooli loengute ja praktiliste tööde kava 1934. aasta II poolaastal, Tartu 1934, s. 16.
¹⁷ Eesti Vabariigi Tartu Ülikooli loengute ja praktiliste tööde kava 1935. aasta I poolaastal, Tartu 1935, s. 21.
¹⁸ Eesti Vabariigi Tartu Ülikooli loengute ja praktiliste tööde kava 1935. aasta II poolaastal, Tartu 1935, s. 15.
¹⁹ Dr Jerzy Kapliński, „Sädemed” 1934, 29. jaanuar.
²⁰ Ülikooli teateid. Dr Jerzy Kapliński Stokholmi loengiud pidama, „Päevaleht” 1937, 5. mai.
²¹ Т. Милютина, Белое пятно на Тартуском Университете, „Радуга” 1990, Nr 4.
²² Eesti Vabariigi Tartu Ülikooli loengute ja praktiliste tööde kava 1936. aasta I poolaastal, Tartu 1936, s. 23.
²³ Eesti Vabariigi Tartu Ülikooli loengute ja praktiliste tööde kava 1936. aasta II poolaastal, Tartu 1936, s. 15.
²⁴ Eesti Vabariigi Tartu Ülikooli loengute ja praktiliste tööde kava 1937. aasta I poolaastal, Tartu 1937, s. 26.
²⁵ Eesti Vabariigi Tartu Ülikooli loengute ja praktiliste tööde kava 1937. aasta II poolaastal, Tartu 1937, s. 18.
²⁶ Eesti Vabariigi Tartu Ülikooli loengute ja praktiliste tööde kava 1938. aasta I poolaastal, Tartu 1938, s. 24.
²⁷ Eesti Vabariigi Tartu Ülikooli loengute ja praktiliste tööde kava 1938. aasta II poolaastal, Tartu 1938, s. 16 i Eesti Vabariigi Tartu Ülikooli loengute ja praktiliste tööde kava 1939. aasta I poolaastal, Tartu 1939, s. 23.
²⁸ Viktor Terras (ur. 1921), Estończyk, syn optantów, na UT dostał się w 1938 r. zaraz po ukończeniu gimnazjum w Tallinie. Studiował filologię słowiańską, germańską, antyczną oraz językoznawstwo indoeuropejskie. Naukę pobierał w ciągu 3 lat. W 1942 r. obronił prace magisterską z lingwistyki. Wkrótce emigrował. Od 1952 r. mieszkał w USA, gdzie wykładał na uniwer-sytetach. Znany lingwista i literaturoznawca. Autor licznych monografii.
²⁹ Kapliński starał się o załatwienie A. Raidowi stypendium naukowego w Polsce. Sprawa była już prawie załatwiona, kiedy wybuchła wojna. Będąc jeszcze studentem Raid tłumaczył z języka polskiego – Pamiętniki Limanowskiego i Kochanek Wielkiej Niedźwiedzicy – oraz pisał o kulturze polskiej – Chopin. Regularnie poruszał tematy polskie w prasie – „Looming”, „Eesti keel”. W 1943 r. obronił pracę magisterską pod tytułem Polska literatura piękna w przekładach estońskich. Po wojnie zasłyną jako tłumacz Pana Tadeusza.
³⁰ Г. М. Пономарева, Студенты славянского отделения Тартуского Университета, [w:] 200 лет русско-славянской филологии в Тарту, Slavica Tartuensia V, Tartu 2003, s. 407.
³¹ Kohalikke teateid. Loeng Frederik Chopin’i üle, „Päevaleht” 1937, 23. veebruar.
³² Poola pidu Tartus, „Postimees” 1938, 11. november.
³³ Loeng Naisteklubis, „Postimees” 1939, 20. jaanuar.
³⁴ Z pierwszego małżeństwa J. Kapliński miał urodzonego w 1935 r. syna Zygmunta.
³⁵ Jaan Kaplinski (ur. 1941) znany pisarz i poeta estoński, który kilkokrotnie był zgłaszany do literackiej Nagrody Nobla. Zajmuje się także działalnością przekładową m. in. z języka polskiego: A. Szczypiorski Czas przeszły, S. Lem Wspomnienia Ijona Tichego.
³⁶ J. Kaplinski, Lapsepõlv, s. 6.
³⁷ Eesti Vabariigi Tallinna Tehnikaülikooli loengute ja praktiliste tööde kava 1938. aastal kevadsemestril, Tallinn 1938, s. 12.
³⁸ Eesti Vabariigi Tartu Ülikooli loengute ja praktiliste tööde kava 1939. aasta II poolaastal, Tartu 1939, s. 16
³⁹ Ostatnią przedwojenną wzmianką o Kaplińskim w Estonii była informacja o jego udziale w składzie trzyosobowej delegacji estońskiej na V Międzynarodowym Kongresie Lingwistów, która miała odbyć się w Brukseli 28 sierpnia – 2 września 1939 r. Więcej o tym: Keeleteadlaste konverents Brüsselis, „Päevaleht” 1939, 18. august.
⁴⁰ Poola keelt õpetama õppe ülesande korras, „Päevaleht” 1939, 2. oktoober.
⁴¹ J. Kaplinski, op. cit., s. 6.
⁴² Т. Шор, Место за 120 крон, или Оборванный след жизни…, „Русская Почта” 1992, Nr 4.
⁴³ С. В. Рацевич, Глазами журналиста и актера, „Радуга” 1990, Nr 4.
⁴⁴ J. Kaplinski, op. cit., s. 6.
⁴⁵ S. Issakov, Jerzy Kapliński, [w:] Eesti teaduse biograafiline leksikon. Peatoimetaja K. Sillivask, Tallinn 2000, t. 1, s. 559.