Trwa dyskusja na temat planów zagospodarowania przestrzennego centrum Warszawy. Jednym z obiektów ma być nowoczesny gmach Muzeum Sztuki Nowoczesnej, który ma stanąć na terenie obecnych Kupieckich Domów Towarowych tuż obok Pałacu Kultury i przyćmić sowiecki `prezent`. Planowany budynek ma wyróżniać się pod względem architektonicznym oraz stanowić nową atrakcję turystyczną stolicy. W prasie pojawiło się dziesiątki przykładów, wzorów, inspiracji kształtu przyszłego gmachu (m.in. na łamach Gazety Wyborczej w artykule Doroty Jareckiej `Jak nowe muzeum odmieniło Graz`).
Zwycięski projekt zostanie wyłoniony, na drodze międzynarodowego konkursu architektonicznego, jesienią 2006 roku.
W kontekście tych rozważań warto spojrzeć na stolicę dynamicznie rozwijającej się Estonii – Tallinn. W centrum 400-tysięcznego miasta stanął niezwykły budynek.
75 lat konkursów
Nieśmiałe inicjatywy budowy nowej siedziby Estońskiego Muzeum Sztuki podejmowane były już 75 lat temu. W tym czasie odbyło się kilka konkursów architektonicznych. W jednym z nich, w roku 1933, jednym z uczestników był znany fiński architekt Alvar Aalto – jego praca zajęła 3 miejsce, a niezwykły projekt został zrealizowany w Danii (Muzeum Sztuki Aalborg). Z powodu wojny, która przyniosła Estonii okupację sowiecką Muzeum Sztuki musiało poczekać na nowy gmach ponad pół wieku.
W 1991 roku Estonia odzyskała niepodległość, a we wracającej do normalności republice wrócił temat potrzeby budowy gmachu Muzeum Sztuki. W latach 1993-1994 przeprowadzono konkurs, wzięli w nim udział architekci ze Skandynawii, Niemiec, Włoch oraz Australii, Kanady i USA. Spośród 230 zgłoszonych projektów w 1994 wybrano zwycięski – jego autorem był fiński architekt Pekka Juhani Vapaavuori. Mijały kolejne lata od czasu wybrania projektu, a realizacja nawet nie rozpoczęła się. Wstrzymał ją… 79-letni staruszek – nie zgadzał się na sprzedaż starego, drewnianego domu położonego w miejscu poświęconym pod budowę. Staruszek ma dziś 91 lat i nadal tam mieszka, a lokalizacja muzeum musiała być zmieniona. Dopiero w 1999 roku podpisano umowę z architektem, a w 2002 roku rozpoczęto budowę.
W 2004 roku ogłoszono i rozstrzygnięto kolejny konkurs – na nazwę budowanego gmachu. Nazwa – Kumu – pochodzi od pierwszych liter estońskiej nazwy muzeum – KUnstiMUuseum, jednocześnie słowo to ma inne znaczenie – plotka.
Komu Kumu?
Muzeum zostało otwarte w lutym 2006 roku i stało się kolejną ogromną atrakcją Tallina. Budynek stanął na wzgórzu Lasnaberg w parku Kadriorg (znanym również jako `Dolina Katarzyny`) i sąsiaduje z Pałacem Kadriorg – który również jest częścią Muzeum Sztuki, a także siedzibą prezydenta Estonii. Kompleks pałacowo-parkowy w przeszłości pełnił funkcję letniej rezydencji carycy Katarzyny.
W założeniu twórców budynek ma być wielofunkcyjnym centrum sztuki i edukacji. Sale wystawowe, nowoczesna aula i centrum edukacyjne mają zapewnić świetne warunki zarówno miłośnikom sztuki jak i turystom.
O budynku słów kilka…
Gmach jest najdroższym obiektem publicznym w historii Estonii – ok. 55 mln. euro. Koszt wzrósł o około 10% i obawiano się, że budowa nie dojdzie do skutku, jednak muzeum zostało ukończone. Kumu to pierwszy nowoczesny obiekt tego rodzaju w krajach bałtyckich. Budynek zajmuje powierzchnię czterech hektarów i ma siedem kondygnacji (w tym 2 techniczne) o całkowitej powierzchni 23 900 m2.
Zarówno konstrukcja, jak i styl architektoniczny budynku są niezwykłe. Nowoczesną konstrukcję spajają tafle szkła, stal i wapienne mury (wapień to narodowy kamień Estonii). Budynek sprawia wrażenie jakby wdzierał się w niebo.
Hol o powierzchni 675 m2 dostarcza pierwszych wrażeń. Wokół holu znajdują się punkt informacyjny oraz sklep. Dalej kawiarnia, restauracja, pomieszczenia użytkowe. Na przestrzeni 5 000 m2, w salach wystawowych, sztuka uzupełniana jest nowoczesnym oświetleniem i dźwiękiem. Dziedziniec muzeum może również pełnić funkcje sali wystawowej lub… sali kinowej – fasada budynku to świetny nośnik video art. Aula, centrum edukacyjne, biblioteka i archiwa, wszystkie nowocześnie wyposażone dają ogromne możliwości prowadzenia także zajęć edukacyjnych i eksperymentowania ze sztuką. W budynku kryją się także depozyt, laboratoria renowacyjne i fotograficzne, warsztaty i biura.
Kumu w liczbach
Powierzchnia działki 36 206 m2
Piętra 2 + 5
Objętość budynku 123 200 m3
Powierzchnia budynku 20 970 m2
Miejsca parkingowe 107 + 6 (autobusowe)
Pieszy tunel 83 m
Sale wystawowe 5000 m2
Depozyt 1700 m2
Pomieszczenia użytkowe 2500 m2
Centrum edukacyjne 260 m2
Pekka Juhani Vapaavuori
Młody małoznany, architekt z Finlandii, wygrywając konkurs w 1994 toku miał zaledwie 31 lat. Zanim przystąpił do konkursu, zdobywał wiedzę odwiedzając obiekty tego typu w całej Europie.
Estońskie Muzeum Sztuki
Estońskie Muzeum Sztuki zostało założone w 1919 roku (17 listopada). Dopiero w 1921 roku muzeum znalazło stałą siedzibę – stał się nią XVIII-wieczny Pałac Kadriorg. Już w 1929 roku Kadriorg stał się siedzibą prezydenta, a muzeum ponownie nie miało stałej siedziby do 1946 roku, kiedy wróciło do Pałacu Kadriorg. W 1991 roku podjęto decyzję o renowacji pałacu i budowie nowej siedziby muzeum. Do czasu powstania nowego budynku siedzibą był Dom Rycerstwa na Toompea. Latem 2000 roku odrestaurowany Pałac Kadriorg został otwarty jako siedziba wydziału muzeum – ekspozycje prezentują sztukę zagraniczną. Dyrektor muzeum walczy o wybranie Tallina na gospodarza festiwalu Manifesta w 2008 roku.
Aktualnie zbiory Estońskiego Muzeum Sztuki obejmują 55 823 eksponatów – m.in. 7 045 obrazów, 24 537 grafik, 1 571 rzeźb.
W końcu lat 70. i w latach 80. zalożono pierwsze wydziały muzeum. Obecnie Estońskie Muzeum Sztuki składa się z Muzeum Sztuki Kadriorg (Pałac Kadriorg i Muzeum Mikkel), Muzeum Niguliste, Muzeum Adamson-Eric’a, Muzeum Kristjan’a Raud’a i Muzeum Sztuki Kumu.
Muzeum Niguliste eksponuje średniowieczną i barokową sztukę sakralną z XIII-XVIII wieku, srebro stołowe gildii, cechów, Bractwa Czarnogłowych i kościołów.
Muzeum Sztuki Kadriorg przechowuje dzieła sztuki europejskiej i rosyjskiej z XVI-XX wieku, nastomiast Muzeum Mikkel (w muzeum Sztuki Kadriorg) przechowuje zbiory Johannes’a Mikkel’a – ze Wschodniej Europy, Rosji i Chin.
Dzieła wybitnego estońskiego malarza Adamson-Eric’a (1902-1968) prezentowane są w muzeum jego imienia.
W dzielnicy Nõmme mieści się muzeum poświęcone estońskiemu artyście doby romantyzmu – Kristjan’owi Raud’owi (1865-1943). Muzeum znajduje się w domu Raud’a.
Muzeum Sztuki Kumu oferuje zwiedzającym kilka ekpozycji zmiennych oraz dwie ekspozycje stałe. Eszpozycja Skarb (2 piętro, skrzydło A; do 19 stycznia 2008 roku). Najważniejsze dzieła estońskiej sztuki z początku XVIII wieku do końca II wojny światowej. Ekspozycja Trudne wybory (3 piętro, skrzydło A; do 19 stycznia 2008 roku). Sztuka estońska od końca II wojny światowej do odzyskania niepodległości.
Muzeum Sztuki Kumu znajduje się przy ulicy Weizenbergi 34 / Valge 1, 10127 Tallinn, www.kumu.ee, www.ekm.ee. Otwarte od maja do września: wtorek-niedziela 11.00-18.00 (wstęp do 17.30); od października do kwietnia: środa-niedziela 11.00-18.00 (wstęp do 17.30).
