Położona zaledwie 7 kilometrów od stałego lądu wyspa Muhu jest chyba najmniej znaną wyspą archipelagu zachodniej Estonii. Wynika to głównie z faktu, że zdecydowana większość podróżujących traktuje ją jedynie jako tranzyt na ulubioną, zarówno dla Estończyków, jak i obcokrajowców, Saaremę. Jednak jej walory, tak przyrodnicze, jak i kulturowe sprawiają, że w pełni zasługuje na bliższe poznanie.
Muhu jest trzecią pod względem wielkości wyspą Estonii o powierzchni nieznacznie przekraczającej 200 kilometrów kwadratowych. Od wieków stanowiła forpocztę Saaremy i z nią związana była zarówno kulturowo, jak i administracyjnie. Dziś świadectw tego silnego przywiązania należy szukać nie tylko w podziale administracyjnym (Muhu należy do prowincji Saare – Saaremaakond) czy w wybudowanej w 1896 roku trzykilometrowej grobli, łączącej obie wyspy. Na wyspie znaleźć można wiele pamiątek świadczących o wspólnej przeszłości, jak np. pozostałości średniowiecznej twierdzy, w pobliżu której zimą 1227 roku odbyła się jedna z najważniejszych bitew w historii Estonii. Po zamarzniętych wodach Zatoki Ryskiej wojska Kawalerów Mieczowych podległe biskupowi Rygi przedostały się na Muhu i po zwycięskiej bitwie opanowały wyspy, z Saaremą i Muhu włącznie.
Miłośnicy historii i tradycji koniecznie powinni odwiedzić któryś z lokalnych skansenów. Pielęgnowanie dawnych obyczajów, zbieranie wszelkich przedmiotów oraz informacji dotyczących tradycji mieszkańców wyspy należy niewątpliwie do tych cech, które podkreślają odrębność „wyspiarzy”. Tak charakterystyczne i liczne niegdyś na wyspach wiatraki, starannie odrestaurowane, w wielu przypadkach działają do dziś, jak na przykład wiatrak Eemu w zachodniej części Muhu, tuż nad wodami cieśniny oddzielającej ją od Saaremy. Warto zatrzymać się w niewielkim, prywatnym muzeum etnograficznym (Tammisaare Talumuuseum), po którym turystów oprowadza sam właściciel. W kilku zadbanych, krytych strzechą chałupach zgromadził on typowe dla wyspy narzędzia rolnicze, sprzęt gospodarstwa domowego, dawne meble itp. Jednak największe wrażenie robi położona na zachodzie Muhu wieś-skansen Koguta. Zamknięta dla ruchu kołowego osada stanowi rezerwat etnograficzny, którego szczególnym walorem jest nie tylko duża liczba świetnie zachowanych domostw oraz zabudowań zagrodowych z XVIII i XIX wieku, ale także założenia ówczesnej wsi. Całość otoczona jest typowym dla tych regionów ogrodzeniem z kamienia lokalnego.
Nierozłącznym elementem krajobrazu wysp Estonii stały się dawne zabudowania dworskie i rezydencje. Na Muhu jest to XIX-wieczna rezydencja na Pädaste (Pädaste mõis). Otoczone obszernym, zabytkowym parkiem zabudowania dworskie położone są w malowniczej okolicy południowych wybrzeży wyspy.
Nie mniej interesująco przedstawia się Muhu pod względem przyrodniczym. Bardzo urozmaicona linia brzegowa, szczególnie w południowej części wyspy, przyciąga setki miłośników ptaków z całej Europy. Szuwarowe wyspy wyniesione zaledwie kilkadziesiąt centymetrów ponad poziom wody, a także rozległe obszary podmokłych łąk tworzą jeden z ciekawszych ekosystemów na estońskich wyspach. Prawdziwym przyrodniczym hitem stają się trasy pieszych wędrówek wzdłuż wybrzeży Muhu, gdzie przy niskich stanach wody można dojść na przybrzeżne wyspy, oddalone niekiedy o kilka kilometrów od właściwej Muhu. Przykładem jest tu wyspa Kõinastu w zachodniej części, na którą to prowadzi ścieżka dostępna jedynie w czasie suchego i ciepłego lata. Nagrodą dla odważnych będą niezapomniane widoki, szczególnie z klifowego brzegu pełnego różnorodnego ptactwa. Podobnie sytuacja wygląda w południowej części, na wyspach Suurlaid oraz Võilaid. Północna część wybrzeży Muhu nie jest już tak urozmaicona. Atrakcją jednak jest tutaj wysoki brzeg klifowy. Białe skały wapienne wznoszą się na wysokość sześciu metrów. Klify Üügu, Rannaniidi czy oddalony kilka kilometrów od wybrzeża dawny brzeg w Tupenurme to dziś rezerwaty przyrody nieożywionej. Szczególnie wrażenie robią wysoko położone groty, wypłukane przez morze około 3000 lat temu.
Doskonale zorganizowana informacja turystyczna a także dobrze oznakowane drogi jeszcze bardziej zachęcają do poświęcenia wyspie Muhu więcej uwagi. Nie należy zrażać się faktem, że większość dróg na wyspie to drogi szutrowe – wyjąwszy główny szlak biegnący od przystani promowej w Kuivastu w kierunku Saaremy oraz z Nõmmküla na północy do największej miejscowości wyspy – Liivy. Większość z nich jest w doskonałym stanie – są równe i twarde, bez przeszkód można się po nich poruszać zwykłym osobowym autem. Każdego roku na wyspę wjeżdża ponad pół miliona turystów. Zdecydowana większość podąża dalej do Kuressaare na Saaremie. Coraz częściej jednak wielu z nich zatrzymuje się na Muhu. I najważniejsze, że absolutnie tego nie żałują.
Informacje podstawowe
Powierzchnia Muhu to 202,4 km2. Wyspa liczy 2080 mieszkańców (stan z 2003 roku) w 53 miejscowościach, centrum administracyjnym jest Liiva. Wyspa stanowi gminę (vald), która wchodzi w skład województwa (maakond) – Saaremaa.
Dojazd
Promy z Virtsu w Estonii do Kuivastu na Muhu kursują co godzinę. Czas trwania przeprawy to 30 minut.
Źródło: Autorami są Małgorzata i Tomasz Dudowie (tekst i zdjęcia); tekst opublikowany także w czasopiśmie Bałtyckie Podróże (nr 1, jesień 2004); artykuł zamieszczony dzięki uprzejmości PCIT TRAMP w Szczecinie.
