Estońskie filmy animowane, to obrazy opisywane jako absurdalne, dziwne, filozoficzne czy surrealistyczne. Łączy je jednak specyficzne estońskie poczucie humoru i charakterystyczny stosunek Estończyków do otaczającego ich świata.
W Estonii produkowanych jest rocznie aż osiem filmów animowanych. To dużo, jeśli wziąć pod uwagę wielkość kraju oraz fakt, iż filmy te mają takie same budżety jak filmy fabularne. Co ważniejsze, estońska animacja zaliczana jest do najlepszych na świecie, zdobywa liczne nagrody na międzynarodowych festiwalach. Mimo, że pierwszy estoński film animowany `Przygody psa Juku` powstał już w 1931 roku, prawdziwe początki animacji w tym kraju wiążą się z osobą Eleberta Tuganova, który w latach pięćdziesiątych XX w. założył Nukufilm, studio animacji lalek. W latach 70. z inicjatywy Reina Raamata powstało studio produkujące filmy rysunkowe Joonisfilm. Oba studia działały w ramach wytwórni Tallinnfilm. Raamat był pierwszym estońskim twórcą animacji, który zdobył rozgłos międzynarodowy m.in. za sprawą takich filmów jak `Duży Tyll` (1980) o estońskim bohaterze mitycznym. Joonisfilm okazał się kuźnią talentów, tam zaczynali: Matti Kutt, Janno Poldma, Heiki Ernits czy wreszcie Priit Parn, najsłynniejszy obecnie estoński autor filmów animowanych, a także szef wydziału filmowego Akademii Sztuki w Turku w Finlandii.
Człowiek-krzesło, marchewka i bezgłowy jeździec…
Skrzypce (Viola, Reż. Priit Tender, 1999). Wypalony skrzypek wykonuje tragikomiczny numer w towarzystwie swojej tańczącej żony. W tym momencie swoje pierwsze kroki ku ludzkiej przyszłości robi jednoręki człowiek-krzesło…
Rok Małpy (Ahviaasta, Reż. Ülo Pikkov, 2003). Pewna małpa, wzięta omyłkowo za pijanego świętego Mikołaja, który zabłądził i znalazł się z ZOO, została skierowana na leczenie uzależnienia alkoholowego. Małpę obstrzyżono i ogolono, aby wyglądała na przyzwoitego obywatela. Społeczeństwo szybko zaakceptowało nowego członka, który stał się figurą publiczną.
Bezgłowy jeździec (Peata ratsanik, Reż. Ülo Pikkov, 2001). Opowieść o kompromisie między jednostką a społeczeństwem. Bezgłowy jeździec jest jednym z wielu zwyczajnych mieszkańców Wielkiego Kanionu. Z jedną różnicą – nie ma głowy. To powoduje u niego kompleks niższości, który rozładowuje w bardzo brutalny sposób.
Koncert dla marchwiowego ciasta (Konstsert porgandipirukale, Reż. Heiki Ernits, Janno Pőldma, 2002). Babcia postanawia upiec ciasto marchwiowe i wysyła dziadka z wnuczką, aby przynieśli marchew z ogródka. Gdy wracają, okazuje się, że babci nie ma. Postanawiają wyruszyć na poszukiwania. Wszystko przy wtórze kociej orkiestry.
1895 (1895, Reż. Priit Pärn, Janno Pőldma, 1995). `1895` jest animacją poświęconą stuleciu kina. To opowieść o życiu Augusta i Louisa Lumiere. Film zapoznaje publiczność z nieznanymi dotychczas faktami z życia znakomitych braci, którzy przeszli do historii jako twórcy kinematografii.
Obraz jest iluzją. Czy iluzja jest prawdą? Spostrzeżenie to i pytanie dały twórcom filmu prawo do twierdzenia, że to właśnie ich wersja życia braci Lumiere i narodzin kina jest tą najbardziej autentyczną i wyjątkową.
Instynkt (Instinkt, Reż. Rao Heidmets, 2003). Co dzieje się, kiedy Twórca traci kontrolę nad Stworzeniem, a Stworzenie uświadamia sobie, że ma własną wolę? Pod rozwagę wszystkim, zaangażowanym w klonowanie, tworzenie sztucznej inteligencji i inne dziwne rzeczy.
Marchewka! (Porgand!, Reż. Pärtel Tall, Priit Tender, 2003). To Marchewka jednoczy wszystkich bohaterów opowieści. Zajączek nie ma marchewki. Ale Bałwanek ma. Zajączek jest głodny. Zaczyna się prześladowanie Bałwanka. Próbuje on ukryć się przed Zajączkiem na wszelkie możliwe sposoby – ale zawsze zdradza go Marchewka. Nadchodząca wiosna uświadamia, że Bałwanek nie jest prawdziwym bałwankiem, a sprawiająca kłopoty Marchewka staje się znakiem pojednania.
Parada pingwinów (Pingviinide paraad, Reż. Julia Pihlak, Riho Unt, 2002). Na pewnej wyspie turyści gromadzą się, aby zobaczyć rzadkie zjawisko przyrody. Bez żadnego powodu, tysiące pingwinów maszerują w bliżej nieokreślonym kierunku. Historia o młodym człowieku, który w absurdalnej sytuacji, dopóki wierzy w szczęśliwe rozwiązania, wciąż pozostaje człowiekiem.
Internet Samuela (Saamueli Internet, Reż. Riho Unt, 2000). Estoński chłop Samuel i jego udomowiona świnia zostają wciągnięci (dosłownie) w Internet, gdzie spotykają galerię postaci z bohaterami popularnych gier i erotyczną tancerką na czele…
Stół (Laud, Reż. Jelena Girlin, Mari-Liis Baasovskaja, 2004). Roza urodziła wiele dzieci. Każde z nich miało innego ojca. Główna bohaterka Rita jest jej najmłodszą córką, która podobnie jak matka, ma trudności z porodem. Mroczny obraz inspirowany twórczością Tadeusza Kantora. Vivat, crescat, floret vagina!
Frank i Wendy (Frank ja Wendy, Reż. Priit Pärn, Kaspar Jancis, Ülo Pikkov, Priit Tender, 2005). Dwoje amerykańskich tajnych agentów, Frank i Wendy, zostaje wysłanych do najniebezpieczniejszego miejsca na świecie zwanego Estonią. Estonia okazuje się miejscem niedorzecznym, bardziej nawet niż sami agenci. Oś zła nie zaprzestaje ataków na Franka i Wendy, dla których ratowanie świata jest chlebem powszednim…
Przeglądy animacji estońskich
Dotychczas przeglądy odbyły się w miastach:
-Białystok (marzec 2006)
-Gdańsk (styczeń 2005, maj 2006)
-Kraków (Dni Estonii, luty 2006; maj 2006)
-Łódź (Festiwal Animacji `ReAnimacja`, 21-23 kwietnia 2006)
-Poznań (Dni Estonii, maj 2006)
-Toruń (Toruń Film Festival TOFFI, październik 2005)
-Warszawa (październik 2004; Dni Estońskie, maj 2005; Warszawski Festiwal Filmowy, październik 2005; MAFF Warsaw Baltic, listopad 2005; maj 2006)
-Wrocław (Dni Estońskie, maj 2005; Era Nowe Horyzonty, 20-30 lipica 2006)
