Przypisy:
1 W oryginale fr. khalot -właściwie powinno być khalat.
2 Wiorsta – rosyjska miara długości równa 1,066 km.
3 Inflanty – Verne używa wszędzie słowa Livonie, co tłumaczone jest także jako Liwonia, jednak zakres terytorialny akcji powieści niejako wymusza stosowanie nazwy Inflanty (zresztą używanej w j. polskim).
4 Verne używa słów provinces Baltiques. Słowo province można tłumaczyć różnie: prowincja (jednostka podziału administracyjnego, kraina historyczna); region, okręg, kraj poza stolicą (część kraju, jej tradycje, obyczaje); kraj (np. Bretania jest moim krajem rodzinnym); jednak w Rosji jednostkami terytorialnymi były gubernie. Druga sprawa to słowo Baltiques tłumaczone jako „bałtyckie” jednak w nazewnictwie rosyjskim i także polskim utarło się mówić „nadbałtyckie”.
5 Ecks – obecnie Esti (Ästi), miasto w Estonii.
6 Embach – obecna nazwa Ema.
7 Watzjero – właściwa nazwa Jezioro Vört (Vörtsjäro).
8 Mila francuska (metryczna) (lieue) – miara długości równa 4 km.
9 Wyblinki want – linowe szczeble wiązane między wantami, umożliwiające wspięcie się na maszt; wanty – liny utrzymujące maszt w płaszczyźnie prostopadłej do osi statku.
10 Sierżant – Verne używa słowa „brygadier”, który tu odpowiada sierżantowi.
11 Rewel – do 1917 roku taką nazwę nosił Tallin.
12 Fallen – właściwie Fedlin (do roku 1917), obecnie Viljandi.
13 Dorpat – obecnie Tartu, miasto w Estonii.
14 Estowie – nazwa Estowie oznacza ludność Estonii (pokrewną pierwotnym plemionom litewskim i łotewskim oraz – prawdopodobnie – germańskim ze Skandynawii) powstałą z przemieszania ludów ugrofińskich z napływającymi ludami bałtyckimi. Pierwotnie przodkowie Estów zamieszkiwali także obszar Łotwy, zwłaszcza jej wybrzeża.
15 Słowianie – Verne mylnie zalicza do Słowian Łotyszy, którzy należą do Bałtów.
16 Sznaps czy wódka (fr. schnaps ou vodka) – w XIX wieku we Francji odróżniano wódkę zrobioną w Niemczech, z ziemniaków lub zboża, pośledniejszego gatunku (schnaps), od wódki wyrabianej w Rosji ze zboża (vodka).
17 Jamszczyk (ros.) – woźnica, stangret, pocztylion.
18 Mużyk – biedny, nieoświecony chłop rosyjski (zwłaszcza w XIX wieku).
19 We Francji do wyrabiania chleba nie używało się zakwasu.
20 Kabak (ros.) – gospoda, karczma.
21 Czin (ros.) – ranga, szczebel, urzędnik.
22 Łotysze mówią językiem łotewskim, należącym do grupy języków bałtyckich.
23 15 czerwca – wcześniej Verne podawał datę 15 maja.
24 Berlinka – dawny podróżny, resorowany pojazd konny z czterema miejscami do siedzenia i oszklonym nadwoziem.
25 Aa – niemiecka nazwa rzeki Gauja, wpadającej do Zatoki Ryskiej (stara polska nazwa: Gawia).
26 Stroemling – niemiecka nazwa śledzia bałtyckiego; może też chodzić o kilkę, małą rybę występującą w Bałtyku.
27 Oesel – niemiecka nazwa największej estońskiej wyspy Saaremaa (dawniejsza nazwa polska: Ozylia).
28 W języku francuskim (i nie tylko) wyrazy „Słowianin” i „niewolnik” są bardzo podobne (Slave – Słowianin; esclave niewolnik).
29 hoch (niem.) – wysoki; tu: głośno.
30 Już w V wieku było to osiedle Estów, które w roku 1030 zajął książę Kijowski, Jarosław Mądry. Nadał mu on wówczas nazwę Jurjew. Od czasu zdobycia przez Kawalerów Mieczowych w roku 1215 miasto nosi nazwę Dorpat. Jeśli chodzi o rok 1750, to być może jest to pomyłka zecera, zaś Verne mógł napisać rok 1050.
31 Gustaw Adolf – właśc. Gustaw II Adolf (1594-1632), król Szwecji w latach 1611-1632, wybitny dowódca i strateg, zginął pod Lutzen.
32 Uniwersytet w Dorpacie (Academia Gustaviana) został w roku 1699 przeniesiony do Parnawy, gdzie funkcjonował z przerwami do roku 1710. W roku 1802 został reaktywowany ponownie w Dorpacie jako uczelnia początkowo niemiecka, a od 1893 roku rosyjska; na tym uniwersytecie w wieku XIX studiowało wielu Polaków.
33 Prawdopodobnie chodzi o Ateny i o księcia bawarskiego, Ottona von Gluecksburg, króla Grecji w latach 1932-1962, który przeniósł stolicę Grecji do Aten, liczących wówczas około 4000 mieszkańców; za jego panowania w Atenach powstało wiele budynków w stylu klasycystycznym.
34 Międzynarodowa pieśń studencka. Tekst (rodzaj wesołej parodii hymnu pokutnego z 1267 roku) napisał po łacinie w 1781 roku wędrowny poeta niemiecki C.W. Kinderleben. Melodia zaczerpnięta została z pieśni J.G. Günthera Brüdera Laßt uns lustig sein (Weselmy się, bracia) z roku 1717. „Weselmy się więc, / Pókiśmy młodzi; / Po uciesznej młodości, / Po przykrej starości, / (I tak) przyjmie nas ziemia.
35 De Profundis (łac.) – „Z otchłani”; Psalm 130 – błagalny i pokutny.
36 Verne użył tu słowa „question”, co oznacza zarówno „pytanie”, jak i „tortury”.
37 Bohater dramatu Friedricha Schillera Zbójcy.
38 Tytułowy bohater powieści Charlesa Nodiera.
39 Postać nieznana.
