W najbliższą niedzielę, 1 marca, obywatele Estonii wybiorą swoich przedstawicieli do parlamentu. Do walki o 101 miejsc w Riigikogu staje 872 kandydatów.
Dotychczasowy układ sił
Po wyborach parlamentarnych w 2011 r. zwycięska Partia Reform utworzyła koalicję z blokiem Związek Ojczyźniany i Res Publica. Koalicja miała łącznie 56 miejsc w liczącym 101 osób estońskim parlamencie. Jednocześnie był to kolejny, trzeci gabinet premiera Andrusa Ansipa. Sytuacja zmieniła się diametralnie 4 marca 2014 r., gdy szef rządu złożył swoją rezygnację z pełnionej funkcji. Ansip, w momencie odejścia, był najdłużej urzędującym premierem państwa Unii Europejskiej (od kwietnia 2005 r.). W czasie pełnienia urzędu przeprowadził Estonię przez kryzys finansowy i wprowadził kraj do strefy euro. Jego następcą miał zostać weteran estońskiej polityki Siim Kallas, który jednak zrezygnował, w związku z dziennikarskim dochodzeniem dotyczącym jego pracy na stanowisku szefa Banku Estonii na początku lat 90. Następcą Ansipa został ostatecznie Taavi Rõivas, dotychczasowy minister polityki społecznej, który dokończył rozmowy koalicyjne z Partią Socjaldemokratyczną (rozpoczęte przez Kallasa) i utworzył nowy rząd.
Kto utworzy rząd?
Najsilniejszą pozycję na estońskiej scenie politycznej zajmuje liberalna Estońska Partia Reform. Od założenia jedynie trzy lata spędziła w opozycji. Reformiści mieli niebagatelny wpływ na obecny kształt kraju. Kallas, jako prezes banku centralnego był odpowiedzialny za wprowadzenie korony estońskiej, która zastąpiła rubel po odzyskaniu przez kraj niepodległości. Następnie był ministrem spraw zagranicznych (1995-1996), ministrem finansów (1999-2002) oraz premierem (w latach 2002-2003). Od 2004 roku, przez kolejne 10 lat, był jednym z wiceprzewodniczących Komisji Europejskiej. Z kolei długoletnie rządy Ansipa upłynęły pod znakiem sukcesów, ale również targane były aferami związanymi z finansowaniem partii. Odchodząc Ansip wskazywał na potrzebę odświeżenia rządu, by dać nowy impuls. Jego miejsce zajął 34 letni wówczas Taavi Rõivas. Najmłodszy premier w Unii Europejskiej stał się symbolem zmiany pokoleniowej w Estonii. Zmiana rządu nie przyniosła znaczącego wzrostu poparcia, ale przed nadchodzącymi wyborami to ugrupowanie jest po raz kolejny faworytem. Partię popierają osoby młode, dobrze wykształcone i dobrze zarabiające.
Największym konkurentem PR jest centrolewicowa Estońska Partia Centrum. Została ona założona w 1991 roku przez Edgara Savisaara, pierwszego premiera niepodległej Estonii, który kierownictwo partyjne sprawuje nieprzerwanie od 24 lat. Centryści brali udział w formowaniu kilku koalicji rządzących, jednak obecnie, z uwagi na kolejne skandale wywoływane przez jej lidera, partia ma niską zdolność koalicyjną. Partię popiera większość społeczności rosyjskojęzycznej oraz grupy społeczne, które mają poczucie wykluczenia. Fakt ten jest wykorzystywany przez ugrupowania konkurencyjne do formułowania oskarżeń o prorosyjskie sympatie centrystów. Sama partia wydaje się to potwierdzać, m.in. poprzez podpisanie porozumienia o współpracy partią Jedna Rosja Władimira Putina. Stabilne poparcie mniejszości rosyjskiej gwarantuje partii i jej przewodniczącemu władzę w stołecznym Tallinnie.
Unia Związku Ojczyźnianego i Res Publiki powstała w 2006 roku po połączeniu partii Związek Ojczyźniany i Res Publika. Obie partie do zawiązania unii zmusiła utrata poparcia po okresie sprawowania rządów. Dodatkowo podobne podłoże ideologiczne obu ruchów skutkowało podziałem głosów elektoratu konserwatywnego. Na czele zjednoczonej formacji stanął w 2007 roku Mart Laar, premier Estonii w latach 1992-1994 oraz 1999-2002. Został on zastąpiony w 2012 roku przez młodego działacza Urmasa Reinsala, który został zarazem ministrem obrony w ostatnim rządzie Andrusa Ansipa. Elektorat Związku Ojczyźnianego i Republiki popierany jest przez etnicznych Estończyków o prawicowych poglądach.
Partia Socjaldemokratyczna powstała w 1990 roku z połączenia ruchów: Estońska Demokratyczna Partia Pracy, Estońska Socjaldemokratyczna Partia Niepodległości, Rosyjska Partia Socjaldemokratyczna Estonii oraz Estońska Partia Socjalistyczna. W kolejnych latach partia wchłonęła szereg mniejszych ugrupowań, w tym Rosyjską Partię Estonii w 2012 roku. Socjaldemokraci opowiadają się za społeczną gospodarką rynkową, równością, sprawiedliwością społeczną, solidarnością i państwem opiekuńczym. Partia obecnie jest koalicjantem Partii Reform. Obecnym liderem ugrupowania jest Sven Mikser – socjalliberał oraz były sekretarz generalny Partii Centrum.
Spośród mniejszych partii duże szanse na wejście do parlamentu mają dwa nowe populistyczne ugrupowania – Estońska Partia Wolności oraz Estońska Konserwatywna Partia Ludowa (EKRE). Ta pierwsza postuluje oddanie „państwa w ręce obywateli”, zaś EKRE głosi hasła eurosceptyczne oraz antyimigracyjne.
Ostatnie sondaże pokazują, że Partię Reform i Partię Centrum dzieli bardzo niewielka różnica. Jeżeli Estońska Konserwatywna Partia Ludowa lub Estońska Partia Wolności zdołają wejść do parlamentu, sytuacja na scenie politycznej może ulec znaczącej zmianie. Istnieje wówczas szansa, że staną się one swoistym języczkiem u wagi w trakcie negocjacji koalicyjnych.
Udział mniejszości w wyborach
Na uwagę zasługuje sytuacja mniejszości narodowych w Estonii – nie można zapomnieć, że kraj nie jest jednolity ani etnicznie, ani językowo. Największą grupę stanowi mniejszość rosyjskojęzyczna (około 30% społeczeństwa posługuje się tym językiem). Chociaż według przedstawicieli mniejszości język utrudnia udział w życiu politycznym kraju, nasi obserwatorzy zauważają, że materiały promocyjne, artykuły prasowe i debaty w regionach rosyjskojęzycznych były dostępne również w języku mniejszości. Bezpaństwowcy oraz obywatele innych krajów nie mają czynnego i biernego prawa uczestnictwa w wyborach parlamentarnych.
Tekst powstał w ramach przygotowań do Misji Obserwacji Wyborów, organizowanej przez stowarzyszenie Forum Młodych Dyplomatów. Misja ta jest realizowana na wzór misji OBWE – każdy członek 14-osobowej grupy ma swoją wyznaczoną rolę analityka odpowiedzialnego za dany obszar. Nasza misja ma przede wszystkim charakter szkoleniowy, w ramach której zaplanowane są m.in. wizyty w Riigikogu, w ambasadzie polskiej w Estonii oraz spotkania z przedstawicielami lokalnych organizacji pozarządowych.
