Johann Parrot, profesor fizyki z Cesarskiego Uniwersytetu w Dorpacie (Tartu) uległ silnej fascynacji Górą Ararat, owianej mgłą biblijnych legend. Data zdobycia szczytu, wznoszącego się na wysokość 5137 m n.p.m. – 9 października 1829 roku – jest uznawana za narodziny wspinaczki badawczej.
W 1826 roku Johann Parrot przejął stanowisko swojego ojca w Katedrze Fizyki w Tartu. Jako fizyk zyskał sławę w Rosji, jak również w Europie Zachodniej. Jednak podczas całego okresu pobytu w Tartu, w pozbawionej gór Estonii, nigdy nie zapomniał o swoim marzeniu wspięcia się na „wysokie, ośnieżone szczyty” potężnego Kaukazu.
Europejczycy mieli utrudniony dostęp do Araratu z uwagi na to, że święta góra znajdowała się na terytorium Persji. Zbliżyć się do niej mogły jedynie misje dyplomatyczne. Dopiero po podpisaniu w 1828 roku traktatu pokojowego, kończącego wojnę pomiędzy Rosją a Persją, północny stok Araratu – dawniej granica między Turcją a Persją, a następnie pomiędzy Rosją i Persją – stał się dla naukowców osiągalny.
Niedługo po zawarciu pokoju, w dniu 30 września 1828 roku, Parrotowi udało się przykuć uwagę Petersburskiej Akademii Nauk i uzyskać zgodę na zorganizowanie wyprawy na Górę Ararat. Przyłączyło się do niego trzech studentów z Uniwersytetu Tartuskiego i kandydat filozofii z Sankt Petersburga.
30 marca
Ekspedycja wyruszyła z Tartu dnia 30 marca 1829 roku na koniach pocztowych. Dotarłszy do Tbilisi, jedynie 300 km od swojego celu, dowiedzieli się o zakazie wstępu do dzielnicy Erywania z powodu zarazy. Parrot dostał jednak pozwolenie od tureckiego paszy, przebywającego w Tbilisi, na próbę wspięcia się na górę od strony tureckiej.
1 września
Od pierwszego września ekspedycji wolno było kontynuować podróż w kierunku miasta Echmiadzin, położonego w armeńskiej prowincji Armavir. Parrot wynajął Khachatura Aboviana, młodego duchownego z monasteru, w roli przewodnika oraz tłumacza. Abovian i Parrot wkrótce się zaprzyjaźnili. Niewielki monaster św.Jakuba został wybrany bazą główną wyprawy.
11 września
Następnego dnia po przyjeździe do Echmiadzin, Parrot wraz ze studentem Carlem Schiemannem oraz dwoma tubylcami udali się na rozpoznanie terenu. Pierwszy obóz rozbili na wysokości 3800 m. Zdecydowali, że będą się wspinać od strony wschodniej.
Wspinaczkę rozpoczęli wczesnym rankiem. Przemierzali lodowce oddzielone od siebie nieprzystępnymi krawędziami. Ośnieżone pochyłości były coraz bardziej śliskie. Musieli stawiać pewne kroki w ciężko ubitym śniegu. Wyraźnie dawała się odczuć wysokość. Tubylcy wkrótce zawrócili do bazy, a Parrot i Schliemann kontynuowali wejście.
Po południu doszli do ostatniego lodowego stoku, nachylonego pod kątem 30 stopni, oddzielającego ich od szczytu. Jednak dzień był niesamowicie wyczerpujący i dochodziła prawie trzecia w nocy. W związku z tym zdecydowali się zawrócić.
Droga w dół była o wiele trudniejsza niż wspinaczka i o mały włos nie zakończyła się tragicznie. Schiemann idący z tyłu, poślizgnął się i upadł. Parrot usiłował zapobiec jego dalszemu osuwaniu się. Wszystko skończyło się dobrze, jako że żaden z nich nic sobie nie złamał ani też nie odniósł poważniejszych obrażeń. Na drugi dzień obaj mężczyźni dotarli do bazy.
18 września
Przed kolejną próbą poczyniono staranniejsze przygotowania. Dnia 18 września grupa 11 silnych mężczyzn ruszyła w kierunku szczytu: Parrot, Abovian, Schiemann, Behaghel von Adlerskron, czterech chłopów oraz trzech wojskowych. Tym razem trasa wspinaczki wiodła północno-zachodnią stroną. Owej nocy spali na wysokości 4000 m. n.p.m.
Rano grupa wspięła się ponad klify i dotarła do terenu pokrytego śniegiem, gdzie niezbędna stała się pomoc haków i czekanów. Pogoda uległa pogorszeniu, zaczął wiać wilgotny wiatr. Stało się jasne, że i tym razem szczyt pozostanie poza zasięgiem. Na wysokości 4900 m pozostawili część ekwipunku oraz duży drewniany krzyż, który zamierzali ustawić na szczycie, i wrócili to bazy.
26 września
Trzecia próba zdobycia szczytu miała miejsce 26 września. Tym razem wspinaczka przebiegała gładko, dzięki czemu 27 września (a 9 października zgodnie z nowym kalendarzem) 1829 roku, o godzinie 3:15 po południu – Parrot, Abovian i czterech tubylców – osiągnęło cel. Góra Ararat – pierwszy dziewiczy do tej pory szczyt o wysokości ponad 5000 m na świecie, został zdobyty.
W swoim liście napisanym następnego dnia do grona uniwersyteckiego, Parrot opisał wejście następującymi słowami: “…dotarliśmy na szczyt Araratu pomiędzy trzecią a czwartą po południu, szczęśliwi, lecz bardzo wyczerpani. Stawiając każdy jeden krok na stromym, pokrytym śniegiem – a właściwie bardziej lodem – stoku, musieliśmy torować sobie drogę odłupując spore kawałki lodu, a zrobiliśmy to około 5000 do 6000 razy”.
Na szczycie spędzili 45 minut. Parrot poświęcił swoją uwagę obserwacjom okiem naukowca, podczas gdy Abovian drążył w lodzie dziurę i ustawiał krzyż. Nie znaleziono ani śladu pozostałości po Arce Noego, która jak mówi Biblia miała się tu znajdować; kawałek lodu to wszystko, co Abovian był w stanie zabrać ze sobą.
Po pokonaniu Araratu
Zdobywszy szczytu, Parrot wędrował po sąsiednich górach, robiąc naukowe obserwacje i wchodząc również na Mniejszy Ararat. Ekspedycja wróciła do domu w marcu następnego roku.
Wspinaczka na mityczną Górę Ararat wzbudziła spore zainteresowanie w kręgach uczonych, intelektualistów, kościoła i rządów całej Europy. W szczególności wyczynem Parrota zainteresował się słynny niemiecki naturalista Aleksander von Humboldt, z którym Parrot prowadził żywą korespondencję, a który sam chodził po górach i robił pomiary w północnych Andach.
W 1831 roku Johann Parrot został wybrany rektorem Uniwersytetu w Tartu. Funkcję tę sprawował do roku 1834. W 1837 niestrudzony profesor podjął się jeszcze jednej wyprawy naukowej. W celu określenia wpływu oraz specyfiki magnetyzmu na dalekiej północy, udał się do Nordkap, żeby przeprowadzić tam badania klimatologiczne i barometryczne.
Wkrótce po powrocie z Nordkap, Parrot ciężko zachorował – prawdopodobnie z powodu nieustannego narażenia na zimno, niedożywienie i wyczerpanie w trakcie ekspedycji. Po dwóch latach ciężkich niedomagań, zmarł dnia 3 stycznia 1841 roku, w wieku 49 lat.
Na podstawie: Tõivo Sarnet Johann Jakob Friedrich Wilhelm Parrot, GO Discover, Maj 2006 Wydanie nr 3. Erki Tammiksaar Mt. Ararat.
Źródło: Artykuł opublikowany dzięki uprzejmości Uniwersytetu w Tartu.
Tłumacz: Irena Rośkiewicz
