August Gailit (1891-1960) mając dziewiętnaście lat, zadebiutował opowiadaniem „Kiedy słońce zachodzi”.
Należał do znanej grupy literackiej Siuru (Skowronek), tworząc ją wraz z Friedebertem Tuglasem, Arturem Adsonem, Marie Under, Henrykiem Visnapuu. Lata spędzone w Siuru przemieniły Gailita z młodego, niedoświadczonego pisarza w popularnego mistrza słowa.
W tym czasie ukazały się:
Karuzela szatana, 1917
Kraina czarów, 1918
Śmierć Augusta Gailita, 1919
Klauni i fauny, 1919
Błędni rycerze, 1919
Czerwona śmierć, 1924
Idiota, 1924.
Najbardziej znaną powieścią Gailita jest „Dziwny świat Tomasza Nipernaadiego” (1928). To opowieść o mężczyźnie, który opuszcza miasto wczesną wiosną i wędruje od wsi do wsi. Gdziekolwiek się pojawi, wraz z nim pojawiają się kłopoty. Podejmuje się różnych prac – jest pastorem, flisakiem, zarządza cudzym gospodarstwem. Opowiada zadziwiające historie wiejskim dziewczętom, które będąc pod ich urokiem, zakochują się w nim.
Powieść Gailita stała się niezwykle popularna od pierwszego wydania. Została przetłumaczona na wiele języków.
We wrześniu 1944 roku August Gailit emigruje wraz z rodziną do Szwecji. Tam zostały opublikowane:
Płonące serce, 1945
Przez wzburzone morze, 1951
Pamiętasz miła? T. 1-3, 1951-1959.
Okupacja Estonii i emigracja wywarły ogromny wpływ na ton twórczości Gailita. „Wszystko, co napisał poza krajem, jest ściśle powiązane z naszą ojczyzną” – pisał później Karl Gailit o emigracyjnej twórczości swojego wuja.
W ostatniej części trylogii Pamiętasz miła? Gailit podejmuje temat współczesnej kondycji człowieka.
Dzisiejszy świat oślepia nas i zmienia nasze serce w kamień. Potrafimy jedynie dostrzegać samych siebie i swoje problemy. (…) Żyjemy w pośpiechu, poszukując coraz to nowych przedmiotów, które chcemy, aby należały do nas.
Ostatnią powieścią Gailit podsumował całą swoją twórczość. Wyjaśnił w niej m.in. Genezę imion i nazwisk bohaterów wszystkich dzieł.
Gailit często wymyślał je pod wpływem najdziwniejszych impulsów. Najważniejsze było brzmienie i rytm nazwy. Np. postać Nipernaadiego wymyślił w teatrze zainspirowany odgłosem czyiś kroków.
Polskiemu czytelnikowi historia Nipernaadiego stała się znana dzięki tłumaczce Alicji Maciejewskiej i Zofii Nałkowskiej, która pracowała nad stylistyką przekładu powieści.
„Dziwny świat…” ukazał się po raz pierwszy w Polsce w odcinkach w krakowskim dzienniku „Czas” w latach 1938-1939.
Bibliografia
- Przedmowa, [w:] Dziwny świat Tomasza Nipernaadiego, PIW, Warszawa 1988.
- August Gailit, Jaanus Vaiksoo, [w:] Elm Spring 2002.
